De ziel?
Al vroeg is er sprake van “de ziel”.
Begrafenisgebruiken [uit de prehistorie] wijzen op een geloof in een voortlevende ziel. Griekse materialisten dachten dat de ziel uit een soort atomen bestaat. De Franse filosoof Descartes bracht de onstoffelijkheid van de ziel onder de aandacht. De achttiende-eeuwse Franse materialisten stelden als eerste dat wij geen ziel hebben, maar alles met hersenen ervaren en doen. Tegenwoordig zoekt de wetenschap naar de wortels van het bewustzijn.
De ziel heeft mensen steeds bezig gehouden. Tegenwoordig is “de ziel” verder uit het lichaam gedreven dan ooit. We spelen met bezieling viool, we praten over de ziel van het schrijversschap, maar als het lichaam sterft en de bloedsomloop geen voeding geeft aan het denkapparaat, wordt elke verbinding met het leven verbroken.
Wie nog gelooft in leven na de dood, hoort niet meer bij het weldenkende deel van de mensheid. In Steven Pinker’s boek ‘het onbeschreven blad’ wordt gesteld, dat gelovigen zich het geloof niet laten ontroven door de wetenschap. Zelfs hun voorgangers roepen, in weerwil van hun verstand, dat je “hardwerkende mensen niet moet vertellen dat ze een zinloos leven leiden in een zinloos heelal”.
Dood is dood. Toch denk ik dat sommige mensen minder dood zijn dan andere mensen, want ze leven voort in de gedachten van anderen. De meeste mensen overleven niet langer dan een paar generaties. Sommigen raken eerst in vergetelheid en worden opnieuw ontdekt. Sommigen zijn tijdens hun leven al beroemd en blijven dat steeds.
Vivaldi was gedurende zijn leven beroemd, maar raakte na zijn dood twee eeuwen in vergetelheid. We mogen blij zijn dat zijn genie weer werd teruggevonden. Ook Rilke was in vergetelheid geraakt, na de tweede wereld oorlog, maar kwam terug in het licht van de belangstelling. Goethe was beroemd, is beroemd en zal [waarschijnlijk] beroemd blijven.
Onsterfelijkheid bestaat dus. Dit is de onsterfelijkheid die erkend en door velen nagestreefd wordt. Mensen kunnen voortleven in wat ze nagelaten hebben. Maar meer nog in de hoofden van andere mensen. Het kennen en [her]beleven van hun nalatenschap door miljoenen mensen geeft sommigen een eeuwig leven. In dit geval houdt de massa in stand wat door een individu gemaakt is.
Wat is er gemaakt: een boek, een kunstwerk of een politieke grondlegging? Of is er onsterfelijkheid gemaakt tijdens het leven?
De ziel van een kunstwerk is er ingelegd door de maker. De stap is snel gemaakt om het kunstwerk [of het oeuvre] als de ziel te beschouwen van de kunstenaar. Hoe zijn ziel gekleurd is, wordt niet door kritieken, niet door meningen en niet door toevallige factoren als verwoesting en misbruik bepaald, maar alleen door zijn nalatenschap.
Veel kunstenaars hebben zich uitgelaten over hun innerlijke drang om te scheppen. Ze weten vaak niet wat de oorzaak is en spreken over ‘moeten’. Door wat wordt dit ‘moeten’ veroorzaakt? Wie weet is het de ontluikende ziel van de kunstenaar.
De ziel ondervindt minder barrières om zich voort te bewegen. Ze duwt een beetje, de druk loopt op en de kunstenaar gaat produceren om de spanning af te bouwen. Stukje bij beetje maakt de ziel een lichaam, zichtbaar en kenbaar, die zich kan voortbewegen door de wereld.
De kracht van zielen verschilt enorm. Sommige zielen stappen amper over de drempel van vlees en bloed. Sterke zielen vullen meteen de hele kamer als ze binnenkomen.
Tegenwoordig worden zielen geholpen door televisie, radio en internet om hun lichaam uit te breiden. Maar een ziel die daar niet klaar voor is, zal bleek en vaal afsteken tegen de pallet van het leven. Volgroeide zielen hebben de media niet meer nodig om zich voort te bewegen. Een volgroeide ziel zal toch wel vlees vinden om zich voort te bewegen en in voort te leven.
Het vlees van de ziel wordt vaak verward met het kunstwerk of met een uitvinding, maar de gedachten en gevoelens van mensen vormen het vlees. Een kunstwerk is een gecondenseerd stukje van de ziel, een nagelaten spoor. Zo wordt zichtbaar dat zielen ook sporen nalaten in het werk van anderen. Hoe krachtiger de ziel, hoe meer terug te vinden tekens van haar bestaan uitkristalliseren.
Het is duidelijk dat zielen interactie hebben. De beroering van een ziel, kan een betekenisloos leven in volle gloed zetten. Twijfels en complexen worden in een flits omgezet in zelfvertrouwen en vrije zin. De aanraking door een ziel wordt soms als wonder ervaren, door de plotselinge verandering in het eigen gemoed. Maar in deze nuchtere tijd is het een kwestie van logisch gevolg. ‘Na regen komt zonneschijn’ en ‘op elk potje past een dekseltje’.
De “chemie” tussen mensen, zou die wisselwerking kunnen zijn. Mensen voelen bij wie ze zich thuis voelen. Nog sterker laten mensen zich leiden door afstoting. Er bestaan ook inerte zielen, die afgesloten in een eigen wereldje ronddraaien.
Chemie tussen mensen zou de onbewuste wisselwerking kunnen zijn tussen bij elkaar passende zielen. Soort zoekt soort. Een relatie website zegt op grond van wetenschappelijk onderzoek, dat lang bij elkaar blijvende mensen veel gemeenschappelijk kenmerken hebben. Ze zijn geschikt om binding aan te gaan en deeltjes uitwisseling te hebben.
Dit ervaren we ook in de achtergelaten sporen, die teruggevonden worden in kunst, religie en de geschiedenis.
(In de eerste alinea is gebruik gemaakt van het onderstaande artikel: G.J.C. Lokhorst. Het mysterie van de ziel. NRC Handelsblad, Bijlage Profiel, p. 1, October 10, 1996. ISSN 0002-5259).
hotmail.com
Biografie van deze schrijverGeplaatst in de categorie: geboorte
ziel
2.088
Geef je reactie op deze inzending: