Wat is God?
‘Ik heb God gemist tussen ons’, zei de one-night stand na afloop tegen de hoofdpersoon Erik in de film Turks Fruit. Waarop deze sarcastische antwoordde: ‘Ik neuk beter dan God’. Wat miste ze nou precies? Waar doelde ze op?
God ligt in coma. Door de Westerse mens, gewapend met het gedachtegoed van Nietzsche, is God klinisch dood verklaard. Toch durft niemand de sondevoeding stop te zetten. Als God er echt niet meer is, waar moet het dan met de mens naar toe. Toch is dat opmerkelijk. We weten niet precies wie of waar God is, wat het, hij of zij doet. Maar bij een eventueel sterven raken we in paniek. God heeft dan via de bijbel een tipje van de sluier opgelicht. Maar is de wereld nu echt in zes dagen geschapen of zijn die dagen niet echt 24 uurs dagen? Liep Jezus nu echt over het water of is het een metaforische boodschap. Zoveel mogelijkheden, zoveel vragen, zoveel potentiële diepgang. Maar duidelijkheid verschaft het niet. Toch is dit het enige boek dat zo breed gedragen de tand des tijds heeft doorstaan. Waarom lukt het bijvoorbeeld wetenschappelijke theorieën niet om stand te houden. Darwin raakt nu al meer omstreden en waarom verliezen filosofen met de tijd hun geloofwaardigheid? Goed, de oude Grieken houden aardig stand. Maar ook zodra die wat explicieter worden, liggen we al snel in de slappe lach. Aristoteles dacht tenslotte dat zich in een zaadcel een volwaardig mensje bevond die alleen nog maar door de vrouw uitgebroed diende te worden. Als we het verloop van de geschiedenis mogen geloven zal de mens over een paar honderd jaar aandoenlijk terugkijken op onze DNA doorbraak. Nee, ik ben ervan overtuigd: hoe explicieter zaken worden belicht, hoe korter de levensduur. Wil iets tijdloos kunnen zijn, dan moet er ruimte zijn voor eigen interpretatie. Met die onduidelijkheid (of ruimte) kunnen we een theorie vormen naar onze eigen waarheid. Geen enkele gelovige gelooft immers precies hetzelfde. En daar komen we tot de kern: Eigenheid. Maar daar zijn we er nog niet mee. Pas als die eigenheid oprecht is, is het echt eigen.
Voordat Erik uit Turks Fruit zich in het seksleven van Amsterdam stortte, verloor hij zijn grote liefde Olga. Alhoewel ze hem voor een ander had verlaten, was hij wel degene die bij haar was toen ze stierf aan kanker. Vervolgens neukte hij alle frustraties van zich af, maar geen vrouw was goed genoeg.
God is voor mensen die niet op eigen kracht een koers kunnen varen. Glijdend door het leven altijd op zoek naar een houvast. Zonder zich de worst van het hiernamaals voor te houden is het leven ondraaglijk. Wie weet? Maar als het hun geluk en gemoedsrust bevordert, zijn ze misschien nog niet zo gek bezig. Alleen voor hun eigen heil zijn ze goed voor anderen, hoor ik vaak. Maar dit behoort niet te kloppen. Jezus predikt oprechtheid. Dit betekent dat God je niet alleen afrekent op daden en woorden, maar ook op gedachten en intenties. Als deze niet oprecht zijn, vindt God dit niet leuk. Aldus Jezus. Maar hoe herken je oprechtheid? Volgens mij wordt dit het beste zichtbaar tussen mensen. Misschien wel alleen tussen mensen. Oprechtheid heeft een sterke geur die bedwelmt. Tegen een oprecht mens begin ik niets. Daar maak ik geen grappen over, van hen maak ik geen misbruik. Sterker nog, geconfronteerd met oprechtheid, ben ik geneigd dit over te nemen. Een andere reactie is mijn hoofd weg te draaien, niet omdat ik niet oprecht wil zijn, maar de confrontatie kan te groot zijn. Echter, makkelijk is de laatste mogelijkheid niet. Het knaagt aan je. De filosoof Levinas voelt zich een gijzelaar van de ander. Hij ontmoet God in de ander. Daar ben ik het mee eens, zolang die ander oprecht is.
Het zou mij dus ook niet verbazen dat de post-coïtale ontevredenheid van de gelovige dame uit Turks Fruit, voortkomt uit een gebrek aan oprechtheid bij Erik. Maar ook een goede film laat ruimte voor eigen interpretatie.
Geplaatst in de categorie: religie
Dat geeft inderdaad ruimte om zelf te kiezen welke waarheid het beste bij je past. Maar dat laat onverlet, dat gezichtspunten best expliciet verwoord mogen worden, soms moeten worden. Het probleem bij expliciete verwoording is helaas, dat de schrijver er op vastgepind kan worden, zelfs zal worden. Daarom kan het in sommige gevallen een zwaktebod zijn om ruimte voor eigen interpretatie open te laten.
2: “Maar als het hun geluk en gemoedsrust bevordert, zijn ze misschien nog niet zo gek bezig. Alleen voor hun eigen heil zijn ze goed voor anderen, hoor ik vaak.”
De biologische wetenschap stelt dat altruïstische gevoelens zijn geëvolueerd. Dat mensen deze gevoelens [achteraf gezien] aan gewend hebben om eeuwige heil te verwerven, of om uit te rekenen hoeveel profijt terugkomt van investeringen, in beide gevallen is er ten lange leste eigen belang in het spel. En volgens mij heeft de meeste biologie God ook tot fabel gemaakt.
3: “Tegen een oprecht mens begin ik niets.”
Oprechtheid is zeer sterk. Zo sterk zelfs, dat het [andere, vaak minder oprechte] mensen kan opschepen met vervelende gevoelens. Daarin, vermoed ik, zal die confrontatie schuilen, die de schrijver in de laatste regels omschrijft.
Maar als iemand zich realiseert dat hij zichzelf de das om doet als hij alleen maar geeft en dus de berekening toepast, is hij niet minder oprecht (biologie). Om te weten te komen of Erik heeft gerekend of met zijn kop bij Olga was, dat moeten we aan Wolkers vragen.
God en religie is volgens hem allemaal maar verbeelding en een bedenksel van mensen. Daarom houden ze zich de 'worst van het hiernamaals' voor. Dit is in mijn ogen klinklare nonsens. Ik zou wel eens willen weten waarom de mensen zich dan ook de 'worst van vagevuur, duivel en hel' voorhouden.