Inloggen
voeg je verhaal toe

Verhalen

Over de snelheid van waarneming

Verleden, heden en toekomst. Van deze drie is het heden het meest onwerkelijk. Het korte momentje nu is ongrijpbaar, maar wel het belangrijkste van deze drie.
Het verleden is gebeurd, door onze constitutie kunnen wij alleen de herinneringen vasthouden. Onbegrepen feiten kunnen we overdenken en belichten met onze toegenomen kennis en ervaring. Daardoor kan onze perceptie van het verleden veranderen. Maar we achten het verleden voor goed verdwenen en alleen als gedane zaken niet [te snel] achter de waarnemingshorizon verdwijnen, kunnen ze een keer nemen.
De toekomst daarentegen komt op ons af als een open verhaal, waarin keuzen gemaakt en fouten voorkomen kunnen worden. We ervaren de toekomst als [nog] niet bestaand. Toch is de komende tijd de grootste aanleiding om berekenend te zijn, om voorzichtig en zorgvuldig alle op elkaar volgende stapjes te overwegen. Vandaag staat vooral in het teken van morgen.

Het heden, vandaag, het korte nu, is tijdens de gewaarwording al verleden tijd. Als het verleden voorbij is en de toekomst nog moet beginnen, moeten we dan concluderen dat de wereld maar een fractie van een seconde bestaat?
Als we bedenken dat de zintuiglijke verwerking een flits van de tijd in beslag neemt, beseffen we dat er geen enkel moment contact is met de tijd die we als de meest aanwezige beschouwen. De menselijke waarneming blijkt beperkt tot de ons omringende werkelijkheid en onze perceptiesnelheid is erop afgestemd om te kunnen overleven in de natuur van onze wereld.
De snelheid van perceptie is van doorslaggevend belang hoe een waarneming eruit ziet. Een snel roterend wiel met spaken kan als een massieve schijf ervaren worden. Als we naar een klok kijken, zien we in een minuut tijd de secondewijzer een volledige cirkel beschrijven. De snelheid van de secondewijzer wordt bepaald door onze perceptiesnelheid. Stel dat onze perceptiesnelheid zou halveren. In dat geval zou het 2 minuten duren, voordat wij dezelfde impressie zouden krijgen die normaalgesproken in een minuut verwerkt kon worden en zouden wij de secondewijzer twee keer zo snel zien draaien. Als onze perceptiesnelheid 3600 keer zou vertragen, dan zou de seconde wijzer 3600 keer een volledige cirkel beschrijven in onze ervaring van een minuut. De seconde wijzer zou waarschijnlijk massief uitzien en het zicht op de andere wijzers ontnemen.
Indien zichtbaar zou de urenwijzer op ons overkomen als de secondewijzer. In een volledige omwenteling van de urenwijzer zou er tweeëneenhalf dag verstreken zijn. Een nieuwe dag zou bijna 10 jaar duren.

Dit nodigt uit tot leuke speculaties. Een wezen op aarde met een 3600 keer trager perceptievermogen dan ons, zou bewegingloos schijnen. Als hij een wandeling maakt met een relaxed tempo van 3.6 km/h, dan komt hij in onze perceptie 1 meter per uur vooruit. Slakken racen hem links en rechts voorbij. Naar de andere kant toe redenerend: een wezen met een 3600 keer sneller perceptievermogen, ziet ons vrijwel bewegingloos achter onze PC’s zitten. Hij zou iemand met een tiksnelheid van 150 aanslagen per minuut zo’n tweeëneenhalf aanslagen per uur zien produceren.
Terwijl ons heden voorbij is, duurt het heden van dat trage wezen nog voort. En tijdens ons heden heeft dat snelle wezen veel meer tijd in het verleden zien verdwijnen.

In de natuur golft het leven op en neer op de cadans van de seizoenen. Regentijd, zomer en winter bepalen wanneer bomen en planten groeien en wanneer dieren paren. Planten zien we reageren op licht en duisternis, zodat er een bewijs van interactie is met hun buitenwereld. Maar wij mensen, met ons vermogen om te bewegen, spelen geen rol in de perceptie van planten. We kunnen stellen dat wij geen of in zeer beperkte mate interactie hebben met wezens anders dan wijzelf. Soms kan er een indruk ontstaan, bijvoorbeeld wanneer wij dieren bekijken, dat er andere vormen van tijdsbesef zijn. Ik heb me wel eens afgevraagd wat er door een koe heengaat als hij de hele dag loopt te grazen.
De mens is niet meer zo afhankelijk van seizoenswerking en heeft een dagcyclus. Maar als we de leeftijd van de aarde beschouwen, dan verdwijnt de levensduur van een mens in het niets. Zelfs de duur van het bestaan van hominiden, dat zo’n 7 miljoen jaar bedraagt, is slechts ongeveer 0.15% van de leeftijd van de aarde. Als de aarde perceptie zou hebben, dan spelen de hominiden daarin geen rol van betekenis en de moderne mens [wij] al helemaal niet, want die verscheen pas in het laatste duizendste procent van haar leeftijd (ongeveer 50.000 jaar geleden).

Deze speculaties over waarnemingssnelheid duiden het mysterie aan van de tijd. De wereld, het heelal en wijzelf bestaan, dat zijn absolute zekerheden. Descartes stelde: “Ik denk, dus ik ben.” Maar hoe wij bestaan, daarover kunnen mensen niet zoveel zekerheid verwerven. Vroeger dacht men dat de zon om de aarde draaide. Omdat de aarde zo groot is, kon men ook niet vermoeden dat het aardse oppervlak gekromd is. We maken deel uit van een gigantisch systeem en de plek die we daarin innemen is buiten ons bevattingsvermogen. Zowel de afmetingen als de leeftijd van het heelal spelen in het menselijke bestaan geen grotere rol dan dat we er ons over kunnen verbazen en dat we er uitgebreide studies en speculaties aan kunnen wijden.
De wetenschap probeert de perceptie van de mens te omzeilen om tot een [juist] beeld van de werkelijkheid te komen. Maar alles wat we meten blijft gebonden aan de tijdservaring van mensen. Op zich hebben andere tijdservaringen ook geen betekenis voor ons, zoals in het voorgaande is aangetoond. Maar het korte moment dat wij nu noemen, duurt alleen zo kort dat het net is alsof er niets bestaat. Als we echter aannemen dat het verleden nog bestaat, dan mogen we ook aannemen dat de toekomst al bestaat. En deze aannamen zouden aanleiding geven tot een reeks van nieuwe speculaties. Dan komt het beeld dat wij hebben aangaande oorzaak en gevolg op losse schroeven te staan. Want oorzaak en gevolg staan in die volgorde, vanwege onze tijdservaring.

Schrijver: Willem Houtgraaf, 13 mei 2005


Geplaatst in de categorie: tijd

1.2 met 5 stemmen 1.374



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)