Verdwenen schakel

Wel eens een mozaïek van bekende omvang, vorm en stukjes tot in details na vele jaren weer eens teruggezien? Zelfs als je weet dat het, na een grondige restauratie, met behoud van vorm en veel oude stukjes een totaal andere uitstraling heeft gekregen, is het weerzien ervan ronduit teleurstellend. Het voelt alsof er een schakel uit een ketting is zoekgeraakt! Het verbaast mij achteraf geenszins, want een dergelijke impact had ik, anticiperend, al een beetje verwacht, zij het minder definitief de vloer aanvegend met de resten van mijn nostalgische herinneringen…

De trein minderde snelheid en over enkele minuten zou hij stoppen in Duisburg. Deze stad ligt aan de rand van het Ruhrgebied, dat in de volksmond aldaar ook heden nog ''Der Kohlenpott'' wordt genoemd. We pakten onze bagage uit het rek en liepen naar het balkon van het rijtuig van de ICE 105. Precies om 10.05 uur kwam de trein met snerpende en piepende remmen maar zonder schokken tot stilstand. Het eerste wat mij opviel was de typische geur in de lucht, afkomstig van de uitstoot tijdens het productieproces in de zware industrie; het proefde enigszins zuur op je lippen. Hoewel minder sterk aanwezig dan vroeger was dit toch de bekende, maar lang niet meer zo vertrouwde, ''geur en smaak'' van mijn geboortestreek. - Een vaag gevoel van onrust had mijn vrouw en mij doen besluiten nu, na verloop van al weer enige jaren, mijn inmiddels hoogbejaarde (pleeg)moeder op te zoeken. In deze afgelopen tijdsperiode hadden wij uitsluitend maar zeer regelmatig telefonisch contact met elkaar.

We werden door kennissen met hun auto opgehaald. Twintig minuten later waren we in de naburige stad aan de Ruhr en omhelsde ik, niet zonder emotie, mijn moeder. Het was vrijdag en we zouden tot zondagavond blijven. Deze drie dagen waren vanzelfsprekend tot de laatste minuut gevuld met lange gesprekken, het maken van wandelingen, met ontmoetingen van enkele oude familieleden en bekenden van de familie. Uiteraard was ik daarnaast druk doende met het filmen en fotograferen van alles wat er nog net zo uitzag als vroeger. Eerlijk gezegd was dat maar bitter weinig. ''En, vertel eens jongen'' zei mijn moeder, ''hoe voelt het om weer eens thuis te zijn?'' - ''Goed'', antwoordde ik wat aarzelend maar ik bedoelde eigenlijk: vreemd en… onwennig. Het woord ''thuis'' had voor mij op dat moment toch niet meer de betekenis die het misschien in de visie van anderen zou kunnen hebben gehad.

Stel je eens voor: een stad met een vernieuwde, moderne infrastructuur (met o.a. een uitgebreid ondergronds metronet). Een stad ook, waar men in het centrum alle mooie open en groene plekken heeft volgebouwd en waar b.v. aan de westoever van de rivier nu het hele silhouet wordt gedomineerd door veel luxe terraswoningen. Hier had de tijd bepaald niet stilgestaan en dat behoort ook zo te zijn bij progressie en vernieuwing. Hierbij zijn helaas ook de oude vertrouwde plekjes aangetast of verdwenen die model hebben gestaan voor sommige van mijn vertellingen <*>.

Twee van de lagere scholen, die ik als kind nog bezocht met een ransel, waarin een tafel van lei, een griffel en een veegdoekje, waren door renovatie bijna onherkenbaar geworden. De middelbare school <Casimir* en Schaamrood*>: gesloopt en door nieuwbouwwoningen vervangen. Het pleintje bij het oude postkantoor <De Vogeltjesman*> was verdwenen. Een torenhoog kantoorgebouw met ondergrondse parkeergarage had de plaats ingenomen. Het oude herenhuis, waar ik, met een onderbreking van enkele jaren <Versteende emoties*>, tot mijn vijftiende levensjaar had gewoond, zat ingeklemd tussen hoge flats. De meer dan een eeuw oude bomen achter het huis <Hartenkreet: Bomen over bomen*> waren inderdaad gerooid! De enige ontroerende momenten waren de gesprekken met moeder én het gebeier van de klokken op zaterdagavond en zondagochtend <Resonantie in mono*>; deze keer opnieuw in stereo vastgelegd en zeer emotioneel beleefd.

Zondagavond namen we afscheid met het vaste voornemen om in het voorjaar, bij leven en welzijn, weer terug te keren. - Terwijl het landschap vanuit de treinwagon gezien buiten voorbij gleed, bedacht ik dat dit al lange tijd de enig juiste realiteit was. Hier was ik geboren, gedurende 21 jaren getogen en klaargestoomd voor een volwassen leven. - Vijftig jaar wonen, werken en als Nederlander levend in ons kikkerlandje hebben me uiteindelijk gevormd tot de persoon die ik thans ben. In Arnhem zei mijn vrouw: ''Nog even en we zijn weer thuis''. Ook nu weer overviel me een gevoel van vage onrust, dat nu meer leek op dat van "vlinders in je buik". Ik verlangde ineens intens naar het Botlekgebied, de schepen op de Oude Maas, naar een bakkie leut, naar snert, stamppot of hachee; naar een stevige westerstorm in de herfst, waarbij men soms een zilte smaak op de lippen proeft. De ''geur en de smaak van thuis'' dacht ik tevreden en ik had op dat moment een klein vermogen gegeven voor een lekkere, zacht roze en matig vette, malse HOLLANDSE NIEUWE.

Tot een volgende keer.