HOE J.H. VAN DALE “DE DIKKE VAN DALE” WERD

Lang geleden leefde er in Sluis een man, die ongeveer net zo dapper was als Jantje van Sluis.
Zijn vader was echter geen klokkensteller, maar schoolmeester. Ook hij koos, zoals het in die tijd gebruikelijk was, het beroep van zijn vader. Hij werd dus ook schoolmeester. Hij gaf op zijn zestiende al thuis les aan kinderen en volwassenen uit Sluis.
Later werd hij hoofdonderwijzer aan de plaatselijke basisschool en stadsarchivaris van de gemeente Sluis. Daarvoor moest hij heel veel leren en heel veel boeken lezen. Die man heette Johan Hendrik van Dale, een heel bijzondere mens, die heel graag wilde weten wat elk woord betekende. Van kinds af aan las hij een massa boeken en als hij een woord niet snapte, dan zocht hij het gewoon op in een woordenboek. Omdat hij echter ongewoon veel las en ontzettend veel leerde kwam hij steeds meer woorden tegen die hij niet begreep. Toen kreeg hij een probleem, want hij ontdekte dat er nog veel meer woorden waren, die in geen enkel woordenboek te vinden waren! Dit was een uitdaging voor hem!
Vanaf die dag ging hij overal op zoek naar de betekenis van die onbekende woorden. Zo leerde hij bijvoorbeeld waarom een varkensworst niet hetzelfde is als een frikadel en dat het woord “patat” niet altijd friet betekent, maar ook gewoon een aardappel kan zijn.
Zo leerde hij ook dat in sommige talen een en hetzelfde woord meerdere betekenissen kon hebben. Hij onthield ze allemaal en uiteindelijk werd zijn hoofd net zoiets als een overvolle woordenschatkist! Die vele woorden moesten er natuurlijk ook weer uit, anders zou zijn hoofd op een kwade dag nog eens barsten, dacht hij! Toen schreef hij ze allemaal op in een heleboel schriften. Dag en nacht zocht en vond hij nog meer woorden en in de loop der jaren vonden de mensen zelfs nog nieuwe woorden uit! Johan Hendrik van Dale werd als het ware een ontdekkingsreiziger in Letterland! Zijn vrienden, die wisten hoe leergierig hij was, vertelden hem vaak woorden die zij ergens gehoord hadden. Sommige waren in het dialect, andere in het Nederlands of in een buitenlandse taal. Ook die pluisde hij allemaal nauwgezet uit! Hij sliep bijna nooit! Ondanks zijn succes bleef hij altijd nederig.
De brave man gaf ondertussen ook nog les aan de plaatselijke basisschool, schreef vele verhalen en leerde ook zijn eigen kinderen de Nederlandse taal lief te hebben. Toen werd hij ziek, maar nog werkte hij heel hard door. Hij wou immers een heel nieuw woordenboek schrijven, dat veel dikker zou zijn dan alle voorgaande. Niemand zou nog naar de betekenis van Nederlandse woorden hoeven te zoeken, want zij zouden er allemaal instaan! Hij was echter erg verzwakt door zijn ziekte en daarom was hij erg blij dat een van zijn studenten, Jan Manhave, hem hielp bij het opschrijven en uitzoeken van de vele duizenden woorden.
Kort voor Johan Hendrik van Dale stierf vroeg hij aan Jan Manhave om het vele werk dat zij samen gedaan hadden niet verloren te laten gaan. Hij wou dat zijn leerling gewoon verder ging, totdat het groot woordenboek der Nederlandse taal af zou zijn, zodat iedereen er gebruik van zou kunnen maken! Dat beloofde Jan Manhave dus en hij ging verder met het levenswerk van zijn meester tot het werk klaar was. Zo ontstond dus uiteindelijk toch nog het complete woordenboek “De Dikke van Dale”, nu 150 jaar geleden!Vandaag wordt dit superdikke woordenboek in een modernere versie nog steeds in alle landen ter wereld gebruikt door miljoenen mensen!

Schrijver: Laurine Vandepitte, 2 december 2006

laurinevandepitteorange.nl

van Dale Woordenboek Woordenboek Sluis

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

2.3 met 6 stemmen 1.267