Bedankt Duchien

Cavaleristen van het Franse leger van voor WO1 legden paardenzadels op vochtige plaatsen, want uit ervaring bleek dat daardoor ontstekingen van de paardenrug onder het zadel werden geremd. De jonge legerarts Duchien onderzocht het fenomeen en ontdekte dat bepaalde schimmels werkten als ontstekingsremmers, door de bacteriën die de ontsteking veroorzaakten te doden en heeft zijn bevindingen schriftelijk gerapporteerd aan de Franse ministerie van defensie. Duchien was op het spoor van wat later penicilline genoemd zou worden.

Als de ambtenaar werk van het rapport had gemaakt, was de geschiedschrijving rond penicilline anders verlopen; had Duchien waarschijnlijk in de eer van de ontdekking gedeeld. Misschien had de schimmel onder druk der omstandigheden in geïmproviseerde vorm al gebruikt kunnen worden in WO1, waar vele jonge mannen stierven aan wondinfecties. De ironie wil dat ook Duchien jong stierf aan wondkoorts die misschien met zijn eigen ontdekking te genezen was geweest.

We weten niet hoelang de cavalerie deze kennis al had. De ontdekking van antibacteriële stof is dan wel toeval maar er is een goede waarnemer als Duchien voor nodig om het op te merken en de waarde ervan in te zien, anders gebeurt er niets.

De Engelsen en Fransen waren bondgenoten en vanaf uitbreken van WO1 werkte Fleming in een Frans ziekenhuis om oorlogsslachtoffers te behandelen. Onder hun bevonden zich ook de cavaleristen die kennis hadden van Duchien’s ontdekking en het fenomeen was in principe bekend bij defensie, waar men contact mee had.

Fleming, terug in Engeland, ontdekte volgens zijn zeggen per toeval dat bacteriën door sommige schimmels gedood werden en begon te werken aan onttrekken van de werkbare stof aan schimmels, verantwoordelijk voor vernietiging van de bacteriën die ontstekingen veroorzaken en in 1928 publiceerde hij zijn resultaten en daarmee was de beroemde antibiotica Penicilline officieel door Fleming ontdekt een reuzestap in de geneeskunde.
Zelden werd een wetenschapper met zoveel eer en roem overladen, inclusief Nobelprijs en verheffing in de adelstand.

Terecht zegt U en U zult het vreemd vinden dat in mij een slecht gevoel opwelt als ik de man zijn naam hoor; dan denk ik aan WO1 aan Duchien en zijn cavalerie die in het verhaal niet voorkomen.

Het verhaal van Fleming dat hij bij terugkomst in Engeland toevallig in een petrischaal zag dat bacteriën door schimmels worden gedood, lijkt gezien voorgaande geschiedenis, waar hij midden in zat, een scène uit een slechte film, een voor de hand liggende smoes, als je de eer helemaal voor jezelf opeist en niemand een stukje van de eer gunt. Wetenschappers zijn ijdele eerzuchtige mensen. Ik zou misschien ook zo’n verhaal verzonnen hebben om de ontdekking niet hoeven te delen. Men zou de Fransman als medeontdekker aanwijzen vreesde Fleming en wetenschappers manipuleren meer dan eens hun onderzoek resultaten.

Toeval ja! alle grote ontdekkingen en uitvindingen beginnen met toeval, ook penicilline, maar het schaaltje van Fleming is geen toeval maar een bewuste zoekactie naar aanleiding van wat hij in Frankrijk heeft gehoord. Waar de atmosfeer zwanger was van penicilline houdende schimmels. Het toeval ligt bij het vochtige leren tuig van de Franse cavalerie en onderzoeksdrift van de arts Duchien aan het begin van de twintigste eeuw.

De wereld staat krom van onrecht; winnaars pakken alles. Een postume onderscheiding voor de Fransman is hier op z’n plaats; hij verdient een plaatsje in de geschiedenis. Ik hoop dat het laatste woord hierover nog niet is gezegd en een Franse schrijver in dit onderwerp duikt. Het tuig van Duchien en de petrischaal van Fleming is twee keer toeval achter elkaar in een kort tijdbestek en dat heet een wonder en die bestaan niet.