Ongeremd associëren
( voor André Breton )
Deze op drift geraakte man bracht de literaire wereld een vrijheid, die de woordkunst tot ongekende hoogten bracht en kan brengen. Hij deinsde nergens voor terug, was niet bang te chockeren, integendeel, had maling aan de mening van een bekrompen sencuur, gedompeld in starre wetten over vorm en inhoud. Zijn roman 'Nadja' sloeg in als een bom bij mij, niet dat ik het surrealisme zoveel beter vind dan de prozagedichten van Rimbaud, maar de wijze van waarnemen was bijzonder vervreemdend en magisch. Het schuift tegen het magisch-realisme aan, alleen is het minder serieus, hoewel, nee, dat niet, ik bedoel, het blaast minder hoog van de toren en het is wat het is, meer niet. Het is pretentieloos.
Het schuwt geen gevaren en het strijdt met open vizier. Het is compromisloos tot op het scherpst van de snede. Waar anderen de uiterste grenzen denken te hebben bereikt, gaan zij moedwillig en vrolijk verder. Heilige huisjes kennen ze niet en burgerlijke veiligheid en schijnheiligheid betekent niets voor ze. Kapitein Breton stond aan het roer en hij bepaalde in het begin voornamelijk de koers. Hij stelde de regels voor de bemanning op, wie onder zijn vlag wilde varen behoorde zich wel enigszins te schikken naar zijn maatstaven. Sommigen pikten dat niet en terecht, die deserteerden of pleegden muiterij. Als je zoveel vrijheid binnen de woordkunst tolereerde, dan mocht je niet mekkeren wanneer sommigen verzet pleegden tegen opgelegde regels, die het hele concept teniet deden. Hij had dus moeite om zijn vrijgevochten status met anderen te delen, ik vraag me dus wel af of die zogenaamde vrijheid van hem niet erg gestileerd was, voorgewend werd, afgedwongen. Zijn tirannieke trekken naar andere kunstenaars hebben hem klaarblijkelijk verraden als iemand die zich mooier voordeed, dan hij in wezen was. Hij schiep een ideaal, waar hij in de realiteit tegenaan botste, het was te hoog gegrepen, maar de boodschap was duidelijk en bijzonder mooi. Een krachtig Manifest, maar hier en daar wat al te raadselachtig, wat hij nu werkelijk wilde blijft tot op de dag van vandaag giswerk, al komen we meer en meer in de buurt, dunkt mij. Hij raaskalt van de hak op de tak, er is geen touw aan vast te knopen, hij probeert met opzet de lezer in de war te sturen, zo zou je enerzijds naar zijn werk kunnen kijken. Anderzijds zit er in iedere kwinkslag die hij maakt een diepere waarheid verborgen en laat hij ons zien hoe complex de wereld in elkaar zit en dat niets is wat het is en zeker niet een obsessie voor een vrouw als Nadja. Het is immers geen kattepis als je werkelijk woorden poogt te geven aan acute krankzinnigheid. Hij wilde niet meer dat de mensen naar hem keken, hij schaamde zich te diep, omdat hij zijn muzen had verraden uit verbittering en luiheid, hoewel, dat laatste klopte niet, het was eerder vermoeidheid, maar hij wilde niet dat anderen naar hem keken, zij die altijd vals, onkundig en kortzichtig oordeelden, want als dichter was hij allang in de eindeloze afgrond gestort, dus afzichtelijk verminkt als een uitgedoofde vulkaan met te weinig lavabloemen, erger nog, de lava was voorgoed gestold, wat tragisch was, maar wiewist was voorgoed overdreven en hij werkte nu in de stilte, de volstrekt anonieme gekte. De gaten zaten in zijn zwerverskleren, de armoede vrat aan zijn rijke ziel. Als zweefvliegtuig fungeerde hij ook al niet, want de vleugels braken zomaar af alsof het vlindervleugels waren. Wat had hij nou van Rimbaud geleerd? O ja, dan moest hij ook maar alles opschrijven wat er in hem opkwam, zonder tussenkomst van verstandelijke analyse of afkeur, louter associëren zonder angsten of beteugelingen, taboesferen of andere haperingen. Volop eerlijk zijn in je schrijven, zonder na te denken over eventuele consekwenties. De tijd was niet te dirigeren, die was ongrijpbaar. Alle maskers afwerpend. Psychisch nudisme. De sofa van Freud, de mijnschachten van Jung. Hij verbrandde zijn dolende schepen en liet ze zinken in de onpeilbare oceaan. Hij had de moed om nog slechts zijn wilde visioenen te volgen. Als schrijven schrappen betekende, dan betekende leven dat al helemaal. Veel van zijn werk is nooit gepubliceerd, zoals bij de meeste schrijvers gebeurde, maar zijn kunstzinnige stroming zat niet zozeer in de publicatiedrang, maar meer in de wil om te incarneren, die zielskunst moest worden opgezogen door de spons het lichaam. In die zin was het vooral een levende kunstvorm. Ergens was er in zijn hooggestemde ziel de strijdvlag gestreken, was het eresalvo reeds afgevuurd. Zijn woordenvloed was als de afgedekte meubelen in een verlaten kasteel, de wind waaide nog wat door een kapotgewaaid raampje, de lakens bewogen nog wat, maar meer gebeurde er niet, slechts in het pikkedonker zagen toevallige voorbijgangers nog wat vage, surrealistische spoken springen van tafel naar tafel, alsof ze felverlicht meel zagen opstuiven, maar hapklare broden werden er niet meer gebakken, de rek was eruit, het elastieke elan was verslapt tot zeg maar een ernstig impotentieprobleem. 'Eer wij wat weten, zijn wij versleten', zei Jacob Cats al. Hoe vuriger de brand, hoe eerder het doven. André was sneller opgebrand dan hij had gedacht en zijn volgelingen en nabootsers ook. Doe rustig aan, vergaloppeer je niet, verpest het niet, dat is allemaal mosterd na de maaltijd. Eén ding moeten de toekomstige generaties, die zich gaan wijden aan de literatuur, wel beseffen, hij heeft zichzelf volop gegeven aan de vrije woordkunst en dankzij hem kunnen ook jullie ongehinderd en vrijuit de liefde voor de woordkunst bedrijven! Hij doet me denken aan zo'n fallusbeeld met zo'n enorme, irreële pik in erectiestand, met dit verschil, het bleek een te ver doorgegroeide courgette, die met één snijbeweging afgesneden is. Niet meer lekker voor consumptie en dus afgedankt wordt. Slechts sierelement. Maar als sierelement, dat zeg ik nogmaals, was hij werkelijk groots!
Geplaatst in de categorie: idool
Ongeremd associëren
190
Geef je reactie op deze inzending: