De godsdienstwaanzinnige van Bergharen

De geloofsstrijd in Bergharen is nooit helemaal verdwenen, al lijkt de vrome schijn dit niet te bevestigen. In de boerderij uit 1642 op de Aaldert 9 woont de eeuwige vrijgezel Drikus Molenaar, die strikt volgens de strenge, protestantse leer leeft en die niet van plan is om dat ooit te veranderen, want wat hij als kind heeft meegekregen, is heilig voor hem. Dominee Geurt Dobbelaere van de PKN-kerk op de Veldsestraat 60 vindt, dat Drikus nog strenger is dan Luther en Calvijn. Drikus echter zal de strengheid van Gods Woord nooit verzaken. Hij komt uit een hele lange, familiaire lijn van streng-protestantisme. Dat PKN-gedoe ziet hij nog steeds niet zitten en zijn vurige aversie jegens de rooms-katholieken is nog steeds volop aanwezig. Hij moet niets hebben van die beeldenverering, priestergewaden, wierook, Latijnse en Gregoriaanse poespas, biechtgemakzucht en roomse losbandigheid. Iedere zondag zit hij het liefste zo ver mogelijk vooraan in zijn eigen, vertrouwde, 15-de eeuwse kerk. Ook al ziet hij liever een veel strengere dominee op zijn geliefde kansel, hij zweert bij zijn eigen kerk en de hem zo vertrouwde kerkmensen. Hij kan over iedereen wel een boek schrijven, zoveel weet hij van hen. Wanneer hij even naar de goudkleurige, glimmende kandelaarlamp aan het plafond kijkt, droomt hij weer helemaal weg naar zijn hoogst geordende kindertijd, waaraan hij dikwijls wilde ontsnappen, maar waar hij als een verslaafde aan verslaafd bleef. Liever het oud-vertrouwde, dan het enge onbekende, wat synoniem wordt gesteld met de brede weg van de duivel en zijn talloze verleidingen. Liever de sfeer van het lied 'Veilig in Jezus' armen'.

Drikus kent Lammert Vachtje al vanaf de zondag, dat hij gedoopt werd en hij ziet in Lammert het toonbeeld van een ware protestant. Voor hem is de blonde jongeling Lammert een wederopstanding van Luther en hij kijkt dan ook graag naar hem, wanneer hij met volle borst de psalmen en gezangen zingt. Hij geniet inwendig volop van zijn krachtige stemgeluid en de zichtbare overtuiging op zijn jonge gelaat. Hij weet dat Lammert musicologie aan de Universiteit van Amsterdam of theologie in Kampen wil studeren. Drikus heeft Lammert met strenge, priemende ogen geadviseerd om theologie te gaan studeren, want in dat goddeloze, Amsterdamse Sodom en Gomorra heeft hij echt niets te zoeken. Lammert weet het nog steeds niet, maar hij neigt inderdaad wel meer naar een theologiestudie, ook al ligt het geloof tegenwoordig niet meer erg in de markt en haken er meer en meer gelovigen af, omdat de kerkinstituten er vaak met de pet naar gooien en boze dingen doen. Er is nog een groot obstakel voor Lammert, want hij heeft in het diepste geheim een liefdesrelatie met de rooms-katholieke schoonheid Lammertje Duif en hij heeft wilde plannen met haar en zij met hem. Het is echt aan tussen hen, maar hun ouders weten nog van niets. In feite weet niemand in Bergharen, dat er iets speelt tussen Lammert en Lammertje. Zij ontmoeten elkaar vaak diep in de nacht bij de Kapel Onze Lieve Vrouw ter Nood Gods op de Kapelberg, waar zij ongezien met elkaar knuffelen en kussen. Ze zijn ook al een paar keer samen naar Nijmegen geweest, waar ze de bloemetjes hebben buitengezet. Lammert's vader fungeert als ouderling en zijn moeder valt geregeld in voor dominee Dobbelaere om de catechisatie te doen. Kortom, zijn ouders zitten flink verankerd in het wespennest. De ouders van Lammertje bezoeken trouw de Sint-Annakerk op de Dorpstraat 48, maar zij zijn niet zo streng in de leer, al vinden ze wel dat hun dochter het beste met een rooms-katholieke man kan trouwen, want dat geeft de minste problemen. Het zou ook zo schoon zijn om hun dochter in de Sint-Annakerk te zien trouwen. De biologiestudent Pieter Hoeboer vinden zij een geschikte kandidaat voor haar. Pieter komt nog steeds geregeld bij hen over de vloer en hij is altijd heel beleefd tegen hen. Ze vragen zich wel af waar Lammertje de laatste tijd toch zit met haar gedachten. Het lijkt wel alsof ze een ruimtereis aan het maken is.

Er wordt bij Drikus aan de voordeur geklopt en hij strompelt er naartoe. Het is de uiterst verzuurde Catherina van Bronckhorst-Batenburg, die vraagt hoe het ermee staat. Tijdens een afgestreken jenevertje roddelen ze over de dorpsbewoners. Catherina zegt: 'Moet je nou toch eens horen, Drikus, toen ik drie dagen geleden niet kon slapen, ben ik naar de Kapelberg gewandeld en ontdekte ik daar een verliefd stelletje, wat druk aan elkaar aan het frunniken was. Omdat ik wel eens wilde weten wie dat waren, sloop ik stilletjes naderbij en zag ik al gauw de blonde kop van Lammert Vachtje, nu goed, dat is op zich niet zo erg, maar toen ik het gezicht van zijn vriendin zag, schrok ik toch behoorlijk, want ik herkende meteen die wulpse, zedeloze griet uit dat vervloekte, rooms-katholieke nest van de familie Duif!'. 'God allemachtig, zeg dat het niet waar is!', reageert Drikus totaal overstuur. 'Ik zweer het bij de houten poot van mijn grootmoeder, Drikus, ik kan er niets anders van maken, het is inderdaad verschrikkelijk!' 'Maar die jongeman is voorbestemd om dominee te worden, dat kan dan toch niet, Catherina, is het echt waar?' 'Met mijn ogen is niets mis, Drikus, dat weet jij heel goed!' 'Goed dan, nachtuil, bedankt voor je informatie, maar ik ben er helemaal door in de war!' 'Kan ik me heel goed voorstellen, húp kerel, neem nog een jenevertje en doe mij er ook nog één!'. Wanneer Catherina is verdwenen, gaat Drikus door het donker naar de Kapelberg. Hij verschuilt zich daar en na zo'n twee uur ziet hij twee gedaanten naderbij komen. 'Het zal toch niet!', denkt hij vol afschuw en kwaadheid. Lammert en Lammertje hebben niets in de gaten en wanen zich onbespied. Zij gaan op in hun liefdesroes en vanavond lijkt het er eindelijk van te komen, de eerste keer.

Door de akoestiek van de Kapel Onze Lieve Vrouw ter Nood Gods wordt het geile gekreun van de verliefden versterkt en wordt Drikus alsmaar bozer. Hij sluipt dichterbij en hij ziet nu duidelijk hoe Lammert en Lammertje de liefde bedrijven. Hij wordt overmeesterd door zo'n groot gevoel van afschuw en woede, dat hij niet meer door heeft wat hij doet. Hij loopt met zware passen naar de in zijn ogen vreselijke zondaars en hij trekt Lammert met één stevige ruk van Lammertje. Lammert schrikt zich rot en trekt meteen zijn broek omhoog. Lammertje begint te gillen en gooit haar rok naar beneden. 'Wat heb jij met onze Lammert gedaan, smerige heks?', schreeuwt hij, terwijl hij haar begint te trappen. 'Wij zijn verliefd op elkaar, ouwe gek!', schreeuwt Lammertje terug. 'Jij wilt onze Lammert in het verderf storten, hé, vermomde satan, ongelovige hoer!', schreeuwt Drikus, terwijl hij voorover bukt en zijn brute handen rond haar slanke nek sluit. Lammert ziet het gebeuren en hij hoort hoe Lammertje naar adem snakt. 'Laat haar los, grote gek, ik hou van Lammertje, meer dan van wat ook!', krijst Lammert en hij springt op de rug van Drikus. Drikus probeert Lammertje te wurgen en hij probeert Lammert van zijn rug te schudden. Lammert is woest en hij probeert op zijn beurt Drikus met zijn onderarm te wurgen. Dat hindert Drikus zodanig, dat hij Lammertje's keel loslaat en opstaat. Zodra hij staat, slaat Lammert hem keihard met een stuk hout en valt hij met zijn hoofd tegen het stenen altaar. Hij beweegt niet meer en dat duurt maar aan. Lammert begrijpt de ernst van de zaak en hij trekt Drikus op het altaar. Dan zegt Lammert op theatrale wijze: 'Vader, in Uw handen beveel ik zijn geest!'. Lammertje kruipt rillend tegen Lammert aan en zij verlaten de dramatische plek. De vondst van het ontzielde lichaam van Drikus, nota bene op het altaar van de Kapel Onze Lieve Vrouw ter Nood Gods, zal de bevolking van Bergharen nog jaren bezig houden. De dader of daders blijven onbekend, al zal Catherina Lammert nog de laatste twee jaar van haar leven chanteren en daadwerkelijk geld aftroggelen. Daarna zijn Lammert en Lammertje in alle rust ergens in Canada met elkaar getrouwd, maar zeker niet in een kerk.

Schrijver: Sir Joanan Rutgers
29 november 2022