Inloggen
voeg je verhaal toe

Verhalen

Logica en Waarheid 1

Logica is een hulpmiddel bij beslissingen nemen. Bij onderzoek aan een natuurkundig systeem wordt het gedrag en de relatie met natuurkundige wetten bestudeerd. We kunnen conclusies trekken en verdere stappen ondernemen om het systeem te doorgronden. In persoonlijke situaties gaan we ook zo te werk. We beoordelen een situatie en vergelijken die met onze kennis en ervaring. Daarna kunnen we een beslissing nemen. Of een gerichte vraag stellen zodat we plannen kunnen maken of verbeteren.

In dit stukje staan de gevaren van logica centraal. Zonder ingewikkelde waarheidsformules en gedachte-experimenten wil ik een beroep doen op het gezonde verstand van de lezer om de logica vanuit een andere hoek te benaderen.
Deze uiteenzetting zal geen nieuws brengen, denk ik. Ik heb geen citaten opgezocht en ik noem geen bekende kopstukken, maar vertrouw op het inzicht van denkers en andere nieuwsgierigen.

Als de logica goed gebruikt wordt is ze heilzaam en leerrijk. Mensen die haar dagelijks gebruiken, weten dat. Ik denk dat we allemaal kunnen getuigen van de wonderen die logica verricht. Ze verschaft inzicht en geeft antwoord. Als we radeloos met de vingers op de tafel tokkelen, weet logica nog op het nippertje een antwoord te vinden. Maar, de valkuilen kennen we ook.
Paradoxen zijn akelige feiten. Achilles en het schildpad ervoeren de omgekeerde wereld, voelden zich bedrogen door logica. Ook de generaliserende Kretenzer werd tot de orde geroepen door een scherpe luisteraar, toen hij zei dat alle Kretenzers leugenaars zijn.
Paradoxen zijn grote uitdagingen voor wiskundigen en andere wetenschappers. Grijze haren krijgen ze ervan. Als het logisch is en aan de wetten gehoorzaamt, blijkt een onverwacht detail zich ineens te onttrekken aan de conclusies. Waar bevindt zich dan de denkfout, wat wordt er over het hoofd gezien?
Om niet alleen vrijmoedige denkers aan te spreken, wij allemaal lopen ons stuk op de klippen van paradoxen. Denken is de persoonlijke ervaringswereld in een logisch beeld vangen. Jaren lang kost dat en de blijdschap kent geen grenzen als alles op zijn plaats is gevallen. Dan voelen we ons sterk, dan kunnen we de wereld aan en roepen om ons heen hoe de wereld in elkaar zit. Of toch niet?
Ergens voelen we, ergens weten we dat we er nog niet zijn. De vragen laten ons niet los. Wat, hoe en waarom? Waarom ben ik gelukkig getrouwd en waarom liggen de buren in scheiding.....? Soms komt er vanzelf een antwoord in ons hoofd op: “Tja, logisch toch, als je ziet hoe ze langs elkaar leven.”
Langzaam komen we in het web terecht dat de logica heeft gesponnen. Met eigen inzicht, onze logische wereld, beoordelen we wat anderen en onszelf overkomt. Als we de anderen fouten zien maken, onze wetten van de logica zien overtreden, dan komt de automatische machine op dreef. We spugen een aantal conclusies uit en denken juiste inschattingen gemaakt te hebben. Vanaf dan weten we wat er aan de hand is. Dit kan kwalijke gevolgen hebben. We nestelen ons in, borduren voort, gebaseerd op eigen denkbeelden en richten ons leven volgens de nieuwste informatie in. We ventileren de verse denkbeelden bij vrienden, familieleden en kennissen. Zo maken we ons vast aan de gemaakte conclusies en fixeren ons levenspatroon. In het beste geval blijven we ons toetsen aan de praktijk van alle dag.
Ik ben bang, dat zelftoetsing, als ze überhaupt plaats heeft, teveel volgens persoonlijke normen wordt gedaan. Botsingen van wereldbeelden, van logische systemen, zijn aan de orde van de dag. Ik kan me vergissen, maar toetsing en nadenken zijn innerlijke processen. Roddelpraat en oordeel, eigenwijsheid en gelijkzucht, hebben niets met de toets van overtuigingen en kennis van doen. De zelfbevestiging tast meer om zich heen dan waarheidsliefde. Met dwaze, zelden onschuldige humor, wordt de eigen positie onderstreept. We willen intelligent zijn en verspreiden onze [logische] wijsheid om lastige denkers geen kans te geven “onjuiste” dingen te vertellen.

Een tijd geleden gebruikte ik de term “klemdenken” veel. Dat heeft met bovenstaande uiteenzetting te maken. Als een paradox ontstaat tussen het zelfbeeld en de realiteit, is er een groot risico om klem te raken. Maar dat gebeurt alleen als eigen denkbeelden als waar beschouwd worden.

Aangepast: 16-02-05

Schrijver: Willem Houtgraaf, 14 juni 2004


Geplaatst in de categorie: filosofie

4.0 met 5 stemmen 824



Er is 1 reactie op deze inzending:

Naam:
Willem Houtgraaf
Datum:
15 maart 2005
Email:
whoutgraafhotmail.com
Connie Palmen:
"Het vervelende van nadenken is dat je zo vaak bij paradoxen uitkomt."
(Uit: C. Buddingh's 'Citaten & Aforismen')

Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)