Naïviteit

In het nummer ‘Hide in your shell’ van Supertramp (van het album ‘Crime of the Century’) worden de woorden gezongen: “How would it be if you could see the world through my eyes?”
Voor mij werd dat de stelling, waarin verwoord wordt dat het de moeite loont om je te verplaatsen in anderen. In eerste instantie voelde ik mij toegezongen in mijn ellende, zodat “my eyes” voor mij een meer positieve kijk op het leven symboliseerde. Maar later kreeg het de betekenis als leidraad, de sleutel tot begrip voor en kennis van andere mensen.

In het dagelijkse leven durf ik dat meestal niet meer hard op te zeggen. In dit geschreven stukje durf ik dat wel. Misschien omdat ik nog anoniem ben. Uiteraard kan ik mijn anonimiteit verliezen in de toekomst en aanvallen verwachten van links en rechts. Maar, zoals de broze veiligheidswaan van mensen nu eenmaal in elkaar zit, denk ik dat het zo’n vaart niet zal lopen. Dus vraag ik me in mijn naïviteit hardop af waarom de mensen zoveel moeite hebben om een beetje begrip voor elkaar op te brengen.

Waarom moest de Boeddha eerst jaren lang zijn leven opofferen om uiteindelijk tot de kennis van de zin en van de oorzaak van het lijden te komen, zodat hij eindelijk al zijn eigen vragen kon beantwoorden en zodoende ook de vragen van andere mensen. Het heeft hem wat tijd gekost om te leren door andere ogen te kijken.
Jezus vertrok eerst naar de woestijn en werd drie keer door de duivel verleidt, alvorens hij zijn werkzame leven begon. Ook Mozes vluchtte langere tijd uit zijn geboorteland en wilde in eerste instantie niet luisteren naar de roep van God om zijn volk te leiden. Hij dacht dat hij daartoe niet in staat was.

Maar ik besef dat deze verhalen tegenwoordig naar de mythologie verwezen zijn. De serieuzere sprookjes. De vorm, waarin vroeger het volk onderwezen werd en op zijn zachtst gezegd niet meer van deze tijd. Tegenwoordig hebben we betere middelen voor onderwijs en bezitten we kennis en techniek die vroeger ontbeerd moesten worden. Daarom weten we nu beter hoe de mens in elkaar zit, kunnen we zieke geesten beter behandelen en in het uiterste geval hebben we nog medicijnen beschikbaar. De flauwekul van het beloofde land en het hemelrijk is uit ons wereldbeeld verdwenen. We zweren, hoewel dat een religieus woord is, bij de hedendaagse publieke opinie, een gemiddeld resultaat van de grote getallen. We verzekeren onze toekomst met grote sommen geld, omdat mythologie ons geen zekerheid biedt.En we aanvaarden na het denken en het vinden nieuwe principes en wetmatigheden.
Niet dat de mensen vroeger naïef waren, maar we weten allemaal dat er het een en ander aan vooruitgang is geboekt. Menselijke voetsporen staan op de maan, er rijdt een wagentje over mars en er draait een ruimtesonde om Saturnus. Mensen trotseren de natuur en wonen op alle uithoeken van de wereld. De hoogbouw van de Egyptenaren heeft alleen nog maar uitstraling, omdat het getuigt van knappe koppen uit een antieke tijd.

Soms kan ik de verleiding niet weerstaan om de vooruitgang met andere ogen te bekijken. Zonder de bereikte resultaten te kort te willen doen, hebben deze resultaten voor de meerderheid van de mensen geen echte betekenis. Misschien vinden een hoop mensen de gebouwen of raketten geweldig. Of ze voelen zich er goed door, maar uiteindelijk kunnen ze er slechts bewondering voor koesteren. Maar voor veel mensen, die geen weet hebben van al het mooie dat overal op de wereld bereikt is en ook tegenwoordig bereikt wordt, speelt de dagelijkse werkelijkheid de grootste rol. Sommigen hebben zelfs te kampen met hun dagelijkse ellende.
Met een scheef oog kijk ik dan weer naar de “naïeve” wereld van weleer. Ik vraag mezelf dan af of mensen zoveel veranderd zijn sinds die tijd.
Ik denk het niet. In oude geschriften, oude boeken en overleveringen, is zoveel wijsheid te vinden, die één op één toepasbaar is op onze hedendaagse wereld, dat het gerechtvaardigd is om te stellen dat de mensheid niet zoveel veranderd is. De evolutieleer leert ons ook dat veranderingen niet zo snel gaan. Misschien is de mensheid nog maar net bezig zich aan te passen aan een andere manier van leven nu ze de status van jagers en verzamelaars hebben verlaten, het stadium waarin de wereld nog niet zo druk bezet was door mensen en waarin geheel andere problemen aan de orde waren. Op de tijdschaal zoals die nu bekend is, zijn er nog niet zo lang mensen. De veranderingen om ons heen gaan duidelijk veel sneller dan dat mensen zich er aan kunnen aanpassen.
De oude menselijke behoeften zullen nog steeds een dominante rol van betekenis spelen. Daarom vinden we oude rotstekeningen terug, daarom vinden we oude mythologieën terug en daarom bezoeken we tegenwoordig musea en lezen we oude verhalen. De mens heeft steeds naar uitdrukking gezocht van alles dat hij ontdekt had en meende te weten. Nu schieten we mailtjes heen en weer tussen computers, maar nog steeds ligt de behoefte aan contact met vrienden en bekenden er aan ten grondslag. Nog steeds willen we iets bewaren voor het nageslacht en doen er alles aan om dingen van waarde te creëren.

Ik denk dat het van grote naïviteit zou getuigen om antieke tijden zomaar af te schilderen als vergane glorie, slechts interessant in het historische perspectief. Om terug te komen op Boeddha, Mozes en Jezus (en ook de andere niet bij naam genoemden), het zou van grote naïviteit getuigen om ze af te doen als niet meer van deze tijd. Wat ik uit antieke geschriften geleerd heb, is onder andere een bevestiging van het gevoel dat de song van Supertramp bij mij opwekte. Blijkbaar ben ik weinig veranderd sinds mijn jeugd. Maar mijn naïviteit heb ik leren waarderen en maakt mij niet meer zo onzeker. En dat vind ik een grote verandering.