Het doodshemd

De ouder wordende mens levert met het voortschrijden der jaren gestaag kleine stukjes geheugen in. Dat is, als biologisch proces, een algemeen aanvaard verschijnsel en misschien ook deels genetisch bepaald.

Als men dementie of aanverwante aandoeningen niet meetelt, kunnen andere oorzaken, zoals bijvoorbeeld een zware narcose of tijdelijk zuurstofgebrek, het geheugenverlies veroorzaken of verergeren. De impact van alles zal per persoon kunnen verschillen.

Zo heb ook ik, na mijn hartinfarct tien jaar geleden, enkele geheugenplekjes moeten prijsgeven, zonder dat ik me aanvankelijk daarvan bewust was. Personen in mijn naaste omgeving merkten dit op en maakten mij erop attent. Op één meter geheugen mis ik naar schatting enkele centimeters, onregelmatig onderverdeeld in millimeters en uitgesmeerd over de periode van mijn gehele leven tot zover de herinnering terug gaat. Fragmenten van plezierige én droevige momenten… uitgewist.

Ik weet mij inmiddels in goed gezelschap van velen met dezelfde ervaring; in mijn beleving heeft dit voor mijn functioneren geen enkele nadelige gevolgen. Soms en sporadisch overvalt me een soort déjà vu ervaring en even zo sporadisch herken ik daarbij een bepaalde situatie uit mijn verleden en word ik mij langzaam weer van steeds meer details bewust. Met een soort domino-effect nestelt het zich weer als herkenbaar in mijn herinnering. Deze gebeurtenis geeft me dan ook altijd een onbeschrijflijk voldaan gevoel.

In het Algemeen Dagblad stond onlangs een artikel over de samenwerking van de bekende Rotterdamse lingerieontwerpster Marlies Dekkers, de kunstenares Ans Markus en de blazers van Royal Leerdam Crystal Glaswerk voor een geplande expositie. Één van de bij dit artikel geplaatste foto's toonde een glassculptuur in de vorm van een vrouwelijk lichaam; achter (of ín) dit glas was een fijnmazig en artistiek zwart lingeriepatroon verwerkt. Terwijl ik naar deze foto keek, werd er bij mij na enige ogenblikken een vage associatie opgeroepen met iets uit het verleden. Eerst kwamen enkele vluchtige indrukken van herkenning in mij op en onmiddellijk daarna snel opvolgende visuele gewaarwordingen die met die foto iets gemeen hadden...
___

“Ze komen eraan, boer Frei junior wordt thuisgebracht” roept moeder vanuit de slaapkamer, die uitzicht biedt op de landweg naar ons dorp (mijn vertellingen “Versteende emoties” en “De smidse”). Ik loop naar het raam en hol vervolgens, zo snel de beentjes mijn acht jaar oude lichaam dragen, naar beneden. Er nadert een zwarte koets, getrokken door twee zwarte en zwart getuigde paarden. Onder de eveneens zwarte baldakijn op de koets, met aan weerszijden gedrapeerde zwarte gordijnen, staat de met een zwart doek afgedekte doodskist. Naar schatting 20 personen in het zwart gekleed, de vrouwen gesluierd, lopen zwijgend achter de koets aan; ze hebben reeds een afstand van zeven kilometers afgelegd.
Als de kleine stoet nadert bedenk ik, dat men zegt dat boer Frei altijd al ziekelijk en astmatisch is geweest. Gisteren hoorde ik van de boeren dat hij was overleden na een mislukte operatie aan zijn twaalfvingerige darm. Terwijl ik me, staande aan de straatrand, realiseer, dat ik nog nooit een ontzield lichaam heb gezien, pakt een zuster van de overledene in het voorbijgaan plots mijn hand. “Kom, Lausbuab, du bisch a guater und beten kannst a; mir beten samn, gel?” zegt ze in het Allgäuer dialect. Dit voorrecht heb ik blijkbaar te danken aan het feit, dat ik iedere zondag tussen de volwassenen in het katholieke kerkje zit, meegetroond door de jongste dochter van boer Schop.

Zo loop ik dus de laatste honderd meter met de stoet mee tot aan het woonhuis. Een kwartier later schuifel ik langs de deksel van de kist, die op de overloop in een hoek rechtop is neergezet. Ik krijg een vriendelijke duw in mijn rug en sta opeens aan het voeteneind van de op twee schragen geplaatste kist. Starend naar boer Frei, die in een geheel zwart kanten doodshemd is gekleed, vergelijk ik beurtelings het bleke, ingevallen gelaat, de boven zijn borstkast gevouwen handen en de blote voeten.

- “Beten!” fluistert iemand gebiedend achter mij. -
<Gegrüßet seist Du Maria, voll der Gnade, der Herr ist mit dir, Du bist gebenedeit unter den Weibern, und gesegnet ist Jesus, die Frucht Deines Leibes. Heilige Maria, Mutter Gottes, bitte für uns Sünder, jetzt und in der Stunde unseres Todes. Amen.>

Ik wend mij af om het kamertje te verlaten. “Â – â – noch zwoa Mal” (Nee nee, nog twee keer). De rouwenden zijn onverbiddelijk en zo raffel ik in recordtempo nog twee keer het weesgegroetje af. In navolging van hetgeen ik al voor mijn bidbeurt mij zag gebeuren, geef ik iedereen netjes een hand en verlaat ik de boerderij…

___

Die hele gebeurtenis was ik eigenlijk nooit helemaal kwijt, want in 1976 heb ik mijn vrouw en kinderen nog de boerderij aangewezen waar toen nog steeds de familie Frei woonde. Onverklaarbaar is het echter voor mij, dat een foto van een glazen sculptuur in de krant me tot in de details terugvoerde naar een belevenis in mijn jeugd, waarbij ik het zwarte met kant voorziene doodskleed (inclusief de blote voeten van de arme boer Frei) op elk gewenst moment nu weer weet te visualiseren.

Luguber? Verre van dat. Op onze leeftijd nemen wij in onze 55+ woongemeenschap ieder jaar node maar ook met respect afscheid van enkele medebewoners. U en de Uwen wens ik nog een lang en gezond leven toe.

Tot een volgende keer.

Schrijver: Günter Schulz, 9 juni 2009

agschulzziggo.nl

Bij licht geheugenve komen soms vergeten langs omwegen weer a

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

3.5 met 13 stemmen 1.123