Inloggen
voeg je verhaal toe

Verhalen

Ik wil een boek schrijven XVI

- Over menselijk gedrag gesproken. Heb je ‘Selfish Gene’ van Dawkins gelezen? Hij omschrijft [plastisch] een oersoep, waarin een soort oergenen met elkaar strijden om het recht van voortbestaan. Tegenwoordig zitten ze verstopt in allerlei machinerie, ver weg van het strijdtoneel waar het gevecht plaatsvindt. Maar voor de zelfzuchtige genen kan altruïstisch gedrag, dat door het vehikel waarin ze zich bevinden wordt ten toon gespreid, samenwerking en ook oprechte gevoelens als liefde en genegenheid, de strijd zijn waardoor ze overleven. Liefde als strijdprincipe, kun je het voorstellen?

- Ik weet het niet. Toen ik voor het eerst dat stukje over genen las, vond ik het erg spannend. Maar tegenwoordig heb ik het gevoel dat er teveel Darwinisme is. Dawkins kwam toch ook met het idee van memen op de proppen?
De moderne biologie wil ons laten geloven, dat al het menselijke gedrag, inclusief de hoogste uitingen van kunst en religieuze bevlogenheid, een resultante is van biologische principes. Natuurlijk is het zo, dat het recht van de sterkste in de samenleving lijkt te gelden. Hoewel dat recht steeds meer vanuit de brains ontsproten lijkt. Maar hoe zit het met het verschil tussen lichaam en geest? Het brein wordt door de moderne biologie als een vernuftige supercomputer gezien. Als die het niet meer doet, is de resulterende geesteskracht, het gevoel voor kunst, religie en onszelf, verdwenen. Is de geest echt uit de lucht gegrepen?

- Waarom niet? De geest was uit de fles, maar Steven Pinker heeft daar een dik boek over geschreven. Zelfs ons gevoel dat er meer is tussen hemel en aarde kan als een gevolg van onze beste overlevingsstrategie gezien worden. Dan heb je het lang niet meer over levensimpulsen die we ons bewust zijn. Sterker nog, als ze bewust zouden zijn, zouden ze minder effectief zijn.

- Hoe zit het dan met mijn gevoel. Ik vind het stompzinnig dat mensen zo overgevoelig kunnen zijn als ze in hun eer aangetast worden? Hoe zit het met eigendunk, dat als een negatieve eigenschap wordt betiteld. Waarom zie ik onverbeterlijk rijkzuchtige mensen, die soms zelfs over lijken gaan en succesvol in het leven zijn? Ik heb grote moeite om dat te relativeren.

- Waarom is eigendunk een slechte eigenschap? Dat vind ik niet. Als je eigendunk relatief beschouwd, dan geeft het geen pas om je leermeester verwijten te maken dat hij nooit geworden is als jij zult worden. Maar je mag toch best trots zijn op wat je goed kunt. Dat versterkt het zelfvertrouwen, kan nooit verkeerd zijn.
Zelfverrijking staat in een kwaad daglicht, omdat we in een ‘samenleving’ leven. Als je jezelf verrijkt, laat je zien dat je de samenleving aan je laars lapt. Dat, terwijl de hoge positie verworven kon worden, doordat er een samenleving is. De verontschuldiging, dat mensen in de top goed betaald moeten worden, omdat ze anders niet de beste mensen kunnen vasthouden of aantrekken, ik vraag het me af. Dit principe wordt een gigantisch vliegwiel, die steeds harder gaat draaien.
We leven in een samenleving, waar “er tegenin druisend” gedrag niet getolereerd wordt. Zo hebben we te maken met een evenwicht van allerlei principes.
In de dierenwereld zie je dat ook. Leeuwen die “vreemd” zijn, worden uit de groep verstoten. Verbanning kennen we niet meer, maar wat is levenslange opsluiting anders dan een vorm ervan.

- En de individuen die boven komen drijven, zijn de sterksten? In het licht hiervan, lijken een hoop religieuze principes gemaakt te zijn om leiders meer macht te geven. Zo ook het democratisch bestel, het logge apparaat van de gemiddelde mens. Om daarin boven te komen drijven, mag je alles behalve gemiddeld zijn.
Weet je nog dat Vermegen en Spaan op zoek waren naar de gewone man? Ik weet niet of ze hem uiteindelijk gevonden hebben. Dat geintje illustreert dat niemand van zichzelf vindt een gemiddelde mens te zijn. Terwijl gewoon zijn, honderd procent normaal, een teken van gezondheid is.

- Ik begrijp wat je bedoelt. Sommige offers lijken geen voldoende compensatie te krijgen. Mensen leggen zichzelf op de pijnbank om arbitraire posities, welvaart of roem te verkrijgen. Soms blijkt het dodelijk, dan zie je mensen letterlijk onder hun ijver bezwijken. Deze mensen zijn met recht niet gemiddeld.

- Het gaat nog verder. Mensen eigenen zich recht toe, waarvoor ze niet betaald hebben. Dan lijkt een principe in werking te treden, die evenwicht eist.

- Huh?

- Dit is mijn persoonlijke mening. Ik weet, dat iedereen er eigen zienswijzen op nahoudt. Maar ik ontkom er niet aan te stellen, dat een te snelle ontwikkeling leidt tot wanprestaties. Ontwikkeling is niet het juiste woord, want het is geen ontwikkeling in de ware zin. Eerder volksverlakkerij. Uiteraard kun je ook daar weer moeilijk van spreken, als er vertrouwen gegund wordt in iemands kunnen.
Iemand met te weinig “body” (sorry, ik hou niet van Engelse woorden in Nederlands) moet altijd op zijn tenen lopen. En zich moeten bedienen van kunst- en vliegwerk om zijn onrechtmatige status te verdedigen. Vol afgrijzen en met lede ogen bekijk ik de taferelen die dit met zich meebrengt. Maar ik werk liever onder zo iemand (hoewel het tenenkrommend is), dan dat ik bloot zou staan aan de stress die een te hoog gegrepen positie met zich meebrengt. Begrijp je wat ik bedoel?

- Jawel, maar hoe hou je uit elkaar wat “te weinig body” is en waar je geconfronteerd wordt met je eigen vertroebelde beeld van de werkelijkheid?

- Soms weet je dat niet. Dan moet je er na verloop van tijd achterkomen. Belangrijk is niet te snel te oordelen. En ruimte te laten voor veranderingen in je zienswijze(n).
Nog even over eigendunk. Eigendunk zie ik als zelfoverschatting. Zelfs als je weet dat je goed bent, is het de bescheidenheid die siert. De behoefte aan profilering, ja, de eis daartoe van de samenleving, waardoor men zich gek laat maken, speelt de manipulatiescultus in de kaart.

- Manipulatiecultus? Hoe kom je erbij?

Schrijver: Willem Houtgraaf, 15 oktober 2005


Geplaatst in de categorie: literatuur

0.3 met 3 stemmen 939



Er zijn 2 reacties op deze inzending:

Naam:
Willem Houtgraaf
Datum:
19 oktober 2005
Email:
whoutgraafhotmail.com
Quote: “Against criticism a man can neither protest nor defend himself; he must act in spite of it, and then it will gradually yield to him.” Johann Wolfgang von Goethe.
Ik denk dat de “gevoeligheden” allemaal op zijn minst een keer ervaren moeten worden, voordat “evenwicht” kan ontstaan. Ervaren is onderdeel van de zich voltrekkende schepping.
Naam:
Rina van Dijk
Datum:
17 oktober 2005
Van overleving; profilering; effectiviteit naar nivellering en uiteindelijk evenwicht. Is dat niet het proces waarin de schepping zich voltrekt? Is het niet beter onze eigen "gevoeligheden" niet al te hoog in te schatten ten behoeve van het totaal. Liefde, zeg geest, is daartoe de motor, de drager.

Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)