Inloggen
voeg je dagcolumn toe

Dagcolumn over film

De zweigende klas

Kort geleden zag ik een verfilming van de roman van een klas die een minuut stilte hield. Het bleek een thriller van de bovenste plank, maar ook een onschuldige actie die eindigde in een Duits drama van gigantische omvang. Doordat één klas niet wilde zingen, werd een schietinstructeur neergeschoten, verdwenen twee mensen voor tientallen jaren in de gevangenis en vluchtten meer dan twintig jongeren het land uit.

Het speelde zich af na de Hongaarse opstand in 1956. In een soort gymnasiumklas in Stalinstadt besloten de leerlingen bij meerderheid dat ze oppositie van de Hongaarse opstand zouden steunen met een minuut stilte, conform de minuut stilte die het Europees parlement had gehouden. Dit wisten ze nadat ze de Wochenschau in een West-Berlijnse filmzaal hadden gezien. De muur was er nog niet. Oostduitsers konden nog naar West Duitsland reizen, hoewel de DDR-overheid zich al wel zorgen maakte over het aantal jonge mensen dat de grens over ging.

Was het een puberstreek? Was het een serieus verzet? Ik weet dat ik op diezelfde leeftijd in Veendam samen met Jaap Ellerbroek de SP oprichtte: de Schoolpartij – ook bedoeld om leerlingen meer macht te geven op school. Ik verwachtte geen revolutie, maar we werden veel serieuzer genomen dan we dachten. We wisten niet tot hoe ver we onze macht wilden laten uitstrekken en ik denk dat de schoolleiding er best wel een eindje in mee wilde, maar ook niet wist hoe ze met ons om moesten gaan. Het ging mis toen Jaap werd geïnterviewd en dronken gevoerd in een kroeg, waar hij zich liet verleiden tot radicale uitspraken die een einde maakte aan alle gesprekken.

Het was uit de hand gelopen.

Dit gebeurde in de DDR ook. Alleen daar was het allemaal serieuzer. Daar wilden ze de bedenker straffen door hem van school te sturen. Toen de klas als een blok bleef zwijgen, ‘het werd rondgefluisterd, dus ik weet niet wie het bedacht’, zei iedereen tot woede van de partijbons (v), toen de klas bleef zwijgen werd de hele klas gedreigd met een verbod op een examen in heel de DDR. De druk was groot, maar ze bleven zwijgen.

Dan blijkt de DDR in de jaren vijftig toch harder dan de Winker Prins van Veendam in de jaren zeventig. De overheid zat vol met door de oorlog beschadigde communisten die er alles aan zouden doen om de klassenvijand te vermorzelen. Eén leerling, die ontzettend trots is op zijn vader die als communist tijdens de oorlog is omgekomen, en die van de vader dus een held maakte, krijgt van de partijbons een foto te zien waarop zijn vader wordt opgehangen met het bord ‘Verrader’ om zijn nek. Naast hem staan Russische soldaten en Duitse communisten. Vader is in een kamp, waarschijnlijk om zijn leven te redden, kampbewaker geweest. Eén van de communisten rond de vader is de vader van Kurt, de bedenker van de actie.

Er volgt in de jongen een enorme innerlijke strijd. Hij verraadt Kurt, wordt gek van woede op zichzelf, zijn vader, zijn moeder - die nooit het echte verhaal vertelde - schiet op een schietinstructeur die hem beveelt een wapen neer te leggen en met een ander geweer rent hij naar zijn moeder en dreigt haar te doden als ze niet de waarheid vertelt.

De film gaat dan nog een tijdje door. Ik zal voor degenen die hem willen zien niet verder uitleggen, maar wat de film vooral laat zien hoe de zwaar beschadigde mensen in de DDR een regime op de been zetten dat de nieuwe generatie ook weer zwaar zou beschadigen. Het is ook een zeer hiërarchisch regime, waarbij de communisten Duitse gewoonten van een klassenmaatschappij naadloos overnemen zonder dat ze dat beseffen. Het is geschiedenis.

Niemand is onbegrijpelijk. De pijn van de Tweede Wereldoorlog raast nog door het Duitsland van 1956 en de jongeren, die willen beginnen met een argeloze schone bladzijde, krijgen de harde kanten van die pijn te zien. Een aanrader deze film.

Je moet er wel tegen kunnen.

Das schweigende Klassenzimmer.

Schrijver: Jan R. Lønsing, 22 oktober 2020


Geplaatst in de categorie: film

2.3 met 15 stemmen 187



Er zijn nog geen reacties op deze inzending.


Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)