Rijks te rooms voor Oranje?
-----------------------------------------------------------------------------------------
De maandag-dagcolumn is een herhaling van de dagcolumn van 10 jaar geleden.
Interessant om te zien in hoeverre omstandigheden, denkbeelden en zienswijzen van toen
nu nog geldingskracht hebben.
Onderstaande column is op 18 september 2010 op deze site geplaatst door Jos Zuijderwijk (1948 - 2014).
-------------------------------------------------------------------------------------------
Wie niet bang was voor stof en puin mocht tijdens het Monumentenweekend het Rijksmuseum in. Voor liefhebbers een buitenkans. Al elf jaar rest ons vooral ingepakte buitenkant naast de armetierige noodvoorziening in de Philipsvleugel. De onderdoorgang voor fietsers en wandelaars is al veel langer buiten gebruik.
Wat vreten ze eigenlijk binnen uit? Cruz&Ortiz uit Sevilla ontdoen het gebouw van latere toevoegingen, herstellen het geheel, met de heldere indeling van Cuypers. Zegt men.
Te zien is inderdaad dat er hevig is uitgebroken en afgepeld. Muurschilderingen zijn blootgelegd gerestaureerd en soms opnieuw geschilderd of in afwachting van. Bogen met ingelegd natuursteen en andere ornamenten wachten op opknappen of worden gesloopt.
Wie het Rijks in zijn hoofd heeft als donker en overvol kijkt het meest op. Overweldigend zijn namelijk de openheid transparantie en oppervlakten. We passeren de plek waar De Rijksnijverheidsschool was gevestigd. Mijn lieve oma haalde hier in 1907 haar kantklosdiploma. Dat het Rijks daar nooit meer gelegenheid voor geeft drukt de stemming toch even.
Soms denk ik onderweg, hou het zo, leeg en onaf. Hoe majestueus die zalen. We wandelen met voorop degelijk en humoristisch gids Jan met de bolle wangen. Achteraan Suze van de Security die oplet dat niemand achterblijft. Iemand van Van Hoogevest Architecten behandelt technische vragen. Goed geregeld.
We beginnen als los zand. Maar gaandeweg komt er iets op gang waarin gedeeld wordt. We verstillen en er ontstaat een eerbiedige sfeer, op het devote af. Misschien wel Ietsisme dat dan toch bestaat.
Een jongedame stelt vragen. Voor in haar schrift. De Nachtwacht dateert van 1642. Mijn echte ontwaakmoment is de herontdekte wenteltrap. Die leidt omhoog naar dak. Aangelegd om daar sneeuw te schuiven. Een teken misschien: de kerstgedachte.
Oogverblindend licht het binnenplein op. Twee binnenhoven volgebouwd in de jaren vijftig zijn compleet uitgebroken. Nu met glas overkoepeld. Groots.
Jan blijkt ons met kleine prikjes toegewerkt te hebben naar zijn grote boodschap: P.J.H. Cuijpers wilde een kathedraal ter ere van de Nachtwacht. Zo Rooms als maar kan. Alles draait maar om één ding, de verheven plaatsing van ons nationale pronkjuweel.
Bij de beoogde hangplek zien we wat hij bedoelt. De Nachtwacht komt exclusiever dan ooit hoog te hangen! Als vanouds in de centrale zaal, maar nadrukkelijker, statiger. Door de kaalslag en het wit van de muren en het weer binnenkomende daglicht. We ervaren nu de tableaus voor andere grote zeventiende-eeuwers als Frans Hals, Johannes Vermeer, Jan van Goyen, Jacob van Ruisdael, Pieter Saenredam, Dapper, Jan Steen inderdaad als zijkapellen. Het gevoel is Rembrandt.
Willem III was in 1885 hels: ‘Je ne mettrai jamais Ie pied dans ce monastère.’(Ik zet nooit een stap, in dat klooster’)
Gids-redacteur en professor filosofie Cornelis Bellaar Spruyt(1842 - 1901) zag zelfs het bewijs van ‘Pauselijke intrige over Nederland.’
Was er een roomse kongsi? Niet erg waarschijnlijk want bij rooms-katholieken verlopen deze trajecten langs door God gebaande wegen. Zij hoeven daar niets aan te doen.
Indien toch denkt men meteen aan J.A.(Jozef) Alberdingk Thijm(1820-1889). Roem- en bloemrijk roomse voorman in die dagen en spin in vele webben. Hij bewonderde de architect en haalde hem naar Amsterdam. Maar kon onmogelijk voorzien dat Cuijpers’ vrouw daar overleed en dat Pierre vervolgens met zijn eigen dochter zou trouwen. Jozef was trouwens al bewonderaar los van aantrouwerij.
Wel zag Vadertje Thijm dat ons land architectonische ontwikkelingshulp nodig had. Hij zag geen Godsvertrouwen uitstralende kerkgebouwen maar protestantse vergaderzalen.
Wat meer telde was de tijd. In heel West-Europa doolden jongemannen gedreven rond met lange haren zwarte hoeden en mantels tot op de schenen. De ‘neogothen’, een stroming hier verfoeid door liberalen en protestanten.
Zij zagen er teruggang in - naar de middeleeuwen.
Toch werd deze stroming dominant en Cuijpers was onze begaafdste representant.
Tegenstanders trachtten nog een optocht rond Marnix van Sint Aldegonde en tal van Geuzen te organiseren. Om het museum toch naar zich toe te draaien. Dat bleek te duur, ook een demonstratie voor de kunst kost geld.
Wel bleven velen, Koning Willem III voorop, weg bij het openingsfeest.
Geen probleem lezen we bij Thijm. Het geld was toch op.
De verhouding met de Oranjes lijkt echter nog steeds broos. Het Mauritshuis ligt ze duidelijk beter. Ook niet koninklijk, maar ze hebben wel een Koninklijk Kabinet. Dat telt in bange dagen!
Misschien is 2013 de geplande openingsdatum een mooie gelegenheid voor Willem-Alexander om Oranje tot het Rijks te doen bekennen.
Persoonlijk vind ik trouwens de Rijks-voorkant wel erg streng, op het Paapse af. Maar de achterkant, nee daar smelt ik van.
Zie ook: http://www.historischnieu...tikel/5577/Pierre_Cuypers.html
Schrijver: Jos Zuijderwijk, 14 september 2020
Geplaatst in de categorie: kunst