Inloggen
voeg je dagcolumn toe

Dagcolumn

Idiotologieën

Behalve de oorlog tussen de seksen, tussen het Westen en het Oosten, tussen links en rechts, tussen progressief en conservatief, tussen Ajax en Feijenoord, en tussen honden en katten, vindt er op de achtergrond daarvan een oorlog plaats tussen ideologieën. Hoe komt dat? Waarom is de gedachtenwereld (ja, met een tussen-n), en de daarmee samenhangende sapstroom vanuit het gewoontecentrum van ons mensen dat we emotie noemen zo polariserend? Dat lijkt me een zaak die de moeite van het grondig bestuderen volledig rechtvaardigt. Het perspectief van zo'n onderzoek, en het vinden van een verklaring, zou immers kunnen leiden tot een oplossing voor een myriade van conflicten die deze wereld teisteren.

De geschiedenis en de huidige toestand in de wereld, leren ons, laten ons elke dag weer zien, dat meningsverschillen tussen mensen en partijen voortkomen uit een verschil van 'opvatting' over vaak fundamentele zaken, denkbeelden, ideologieën.
En als we er goed bij stilstaan, zien we overal om ons heen dat we in een wereld leven van tegengestelde krachten. Ik hoef ze niet voor u op te sommen, dat kunt u zelf. Maar doet u het ook? Daar hebben we het eerste en meest fundamentele voorbeeld van wat ik bedoel: JA of NEE.
"Hij schudde ontkennend zijn hoofd, maar zij knikte instemmend."

De tienduizenden jaren lange trektocht van de mensensoort, in al z'n verschillende transformaties, heeft culturen en beschavingen zien opbouwen en afbreken: tentatief starten, geleidelijk aan opbouwend in samenwerking, bloeien als een veld zonnebloemen, voldaan raken en zelfgenoegzaam, conflictueus worden met zichzelf of met anderen die willen profiteren, en in langzaam verval raken of in plotselinge ineenstorting dan wel verwoesting door een externe kracht of macht.
Zolang er eensgezindheid is en gezamenlijke opbouw (zoals hier meteen na de II-de wereldoorlog) gaat alles voor de wind, maar zo gauw die gaat liggen en de mensen gaan zonnebaden, zet ongemerkt de stagnatie in, die gemakkelijk omslaat in de gure tegenwind van conflict, gezapigheid, doelloosheid en neergang. Vervolgens kan de tegenwind zodanig aanzwellen dat er een, al dan niet bloedige, revolutie volgt.
Na verloop van tijd merken de oplettende beschouwers dat hetzelfde mechanisme met dezelfde resultaten (in enigszins andere gedaante) zich herhaalt. Soms met betere, meestal met minder goede leefomstandigheden voor de bevolking. Een beetje minder vrijheid, meer of minder geld, minder of meer ideologische ruimte, repressie, dictatuur, leger, politie, wetten, arrestaties, plezier, moord, propaganda, etcetera..

Het communisme is een stralend voorbeeld van een ideologie die m.i. de beloftes van gelijkheid en eensgezindheid heeft misbruikt om de bevolking een ideologie door de strot te persen die op ontelbare manieren zichzelf logenstraft. Maar er zijn natuurlijk talloze voorbeelden, die elke ijverige student van de geschiedenis tegemoet stralen wanneer die een willekeurig boek ter hand neemt.

Er is zich langzaam een inzicht in me aan het vormen dat neigt naar de opvatting (ziedaar hoe voorzichtig ik wil zijn met de vlo van ideologie die ons mensen tracht te bespringen) dat we een van de belangrijkste factoren van polarisatie kunnen vinden in de tweespalt: collectiviteit versus individualiteit.

Collectiviteit huldigt het principe: de mening van de meerderheid geldt, beslist en bepaalt. Ons model van 'democratie' is hierop gebaseerd. Iedereen mag stemmen en wie de meeste stemmen krijgt mag regeren en daarmee bepalen welke koers we varen. Enige motivatie (reden of gevoel) voor het stemgedrag wordt niet verlangd en zelfs vermeden.

Individualiteit huldigt het principe: 'we' is een ongefundeerde aanname; consensus wordt bereikt door te overleggen over welke strategie het beoogde doel verwezenlijkt. De onderliggende ideologie van een mening dient te worden onthuld om die kritisch tegen het licht van de reden te houden. Om te zien of er wellicht verkeerde aannames in zijn geslopen.

Het eerste model heeft als mankement dat de onderliggende ideologie zich nooit hoeft bloot te geven, nooit ter sprake komt, nooit ter discussie wordt gesteld, en zich nooit hoeft te verantwoorden voor de jury van de Universele Rede. Het gevolg hiervan is, dat het interne mechanisme dat ik in het begin heb genoemd, dat werkt met voorkeur en afkeur in de emotie, dat zijn energie ontleent aan de onuitgesproken ideologie die onderhuids wordt 'gehuldigd', voortdurend zuur of zoet injecteert in alle meningen, opvattingen en stemmingen die door een persoon heen passeren. Vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week, zonder ooit een minuut vakantie te houden.
Het zorgt voor onverdraagzaamheid, drammen, ruzie, conflict, afkeer, en al die verschijnselen die ons maar al te bekend zijn.

Wat is de remedie? Is het verdraagzaamheid, tolerantie (waar wij als Nederlands collectief zo geroemd over zouden zijn)? Bereid zijn te luisteren naar tegengestelde meningen (en je intussen opvreten over zoveel domheid)?

Nee, het begint met je eigen fundamenten overhoop te halen en die zodanig te hervormen of zelfs opnieuw samen te stellen met andere bouwstenen, dat je alle drogredenen uit je eigen leven bant. Genadeloos voor je gevoel of je emotie van zelfgezapigheid, die immers de bron is van je onzichtbare idiotologie.

Schrijver: Ton Hettema, 20 januari 2018


Geplaatst in de categorie: actualiteit

2.0 met 5 stemmen 99



Er zijn 2 reacties op deze inzending:

Naam:
Ton Hettema
Datum:
20 januari 2018
I dig. Dat is het schone van deze site: oningeperkte diversiteit van schrijfstijlen en interne schrijfbronnen. DVJR.
Naam:
An Terlouw
Datum:
20 januari 2018
Ton, zeer (te intensief) uitgebreid deze column en ik beken dat er dus niks van blijft hangen, behalve het woordje tussen N bij gedachteNwereld. Dit ligt geheel aan mij. Ik kan er niet toe komen om zware kost geheel tot me te nemen..; dus bekeken, niet tot me genomen, wat wel wil zeggen dat ik het knap vind! Dat weer wel.
Ik schrijf vanuit het hart, gewoon wat er gebeurt en in me opkomt.
Snap je?

Geef je reactie op deze inzending:

( vink aan als je niet wilt dat je e-mailadres voor anderen in beeld verschijnt)