Oorlogsangst
De talloze akelige berichten over het geweld in Oekraïne brengen mij terug naar de laatste grote oorlog, waarin onze ouders verzeild raakten in Nederland. Uit correspondentie van mijn overleden vader haal ik flarden uit zijn dienstplichtige periode in die bange dagen in Nederland. Ik probeer mij voor te stellen wat onze verwekkers en opvoeders moesten meemaken en of dit enige invloed had op ons als oorlogskinderen of enkele jaren na de bevrijding geboren. Voor de artillerie beschietingen met verouderde kanonnen kreeg mijn vader en zijn maten later een medaille, terwijl mijn vader geen held was. Dat zijn onderdeel in mei 1940 de Duitsers even tot vertraging in de opmars dwong op de Grebbeberg, bleek eigenlijk een wonder tegen de achtergrond van veel miscommunicatie en verouderd geschut.
De verschillen met de overval in Oekraïne zijn talrijk. Alleen al de beelden van de stromen vluchtelingen komen bij velen scherp binnen. Wij zien en weten nu veel meer van oorlog, ook al is er ook georganiseerd nepnieuws. Na de overgave zag mijn vader op lopende thuistocht vanuit de verte zijn geboortestad in donkere rookwolken gehuld, nadat Duitsland door middel van een wreed bombardement de grote havenstad deels verwoestte. Ook zijn ouderlijk huis bleek met de grond gelijk gemaakt. Gelukkig bleek de familie elders op theevisite. De enige restanten in de puinhopen bleken enkele ingekleurde ansichtkaarten met badende meisjes in gebreide badpakken aan het strand van Scheveningen.
Een paar jaar later werd in 1944 hun toenmalige woonplaats in het zuiden van Nederland met veel geweld bevrijd. Veel tijd brachten zij door in een zeer dichtbijgelegen schuilplek. Een gebouw met bijzonder dikke muren, dat vele jaren later een museum werd. De acties van de Engelse bommenwerpers en de heftige verdediging door de Duitsers veroorzaakten een behoorlijk helse periode, waarbij ook burgerslachtoffers vielen. Bij mijn zus van twee jaar bleek later een granaatscherf door haar kinderbed te zijn gegaan, gelukkig bleek zus ongedeerd. Wat mijn ouders toen voelden bij het kinderledikant van mijn zus, kan ik mij slechts ten dele voorstellen. Je kunt akelige zaken verdringen, maar zo'n beeld blijft je toch levenslang bij.
Na de oorlog moest mijn vader nog ruim anderhalf jaar de militaire dienst in. Hij werd als onderofficier gevraagd voor werk op een militair stafbureau in Engeland. De fysieke trainingen gingen gewoon door. Zijn oefeningen in Schotland maakten hem graatmager, zo is te zien op de spaarzame zwartwit foto’s. In een van zijn brieven vroeg hij na zijn ontslag uit dienst om behoud van ondergoed en legershirt, omdat textiel zo schaars was en hij weinig inkomen had. Het antwoord hebben wij nooit kunnen vinden. Uit zijn correspondentie blijkt ook de gruwelijke woningnood in die jaren. Inwonen kwam vaak voor. Mijn ouders hadden in de bange oorlogsjaren en daarna bij elkaar zo’n zeven jaar andere mensen in hun huis. Waardoor hun huwelijk in die periode nooit echt genoten kon worden. Onze moeder kreeg er allengs zenuwtoevallen van.
Alles bij elkaar weten wij als kinderen eigenlijk te weinig over de invloed op onze ouders van jarenlange oorlog en bezetting op karakters en opvoeding. Dit bedenk ik bij het volgen van dagelijkse beelden van onrecht, geweld en vluchtelingen in Oekraïne. Vandaag geven wij vast ruimhartig aan de actie voor Oekraïne. Ik denk intussen even terug. In de jaren vijftig werd ik nogal eens zwetend wakker bij geluid van vliegtuigen. De verhalen uit de oorlog aan tafel en het voorlezen van buurman Jan uit het kinderboek Engelandvaarders bleken voldoende voor mijn diepliggende angst voor oorlog. Ik wist namelijk zeker, dat dit gebrom in de lucht het voorspel was van een bombardement. Wat kinderen, vaders en moeders nu in Oekraïne in angst ervaren, probeer ik mij voor te stellen. Uiteraard lukt dat niet echt. Maar denkend aan het verleden van mijn ouders en hun ervaringen in de laatste grote oorlog, kan het soms lang onrustig blijven in mijn hoofd.
8 maart 2022
Geplaatst in de categorie: actualiteit