JAWEL we houden de feiten bij!
Wij kunnen de goeden en slechten niet absoluut scheiden met een goed geweten. Een goed geweten wordt gevoed door wat wij kunnen weten. Kunnen weten is daarbij in redelijkheid moeten weten. Wie durft zichzelf een goed mens te noemen? De eerste steen?
Wij behoren te weten dat Duitsers geschaard achter Hitler met aanhang elders mensen die zij eerst tot Joods Sinti Roma verklaarden uitroeiden. Als onmens. Dit weten moet soms worden afgedwongen. Je zou zeggen niemand kan om die feiten heen. Was dat maar zo! Steeds stuiten wij op ontkenning. Deze ramp voor de menselijkheid kan alleen al daarom niet genoeg herdacht kan worden.
Vier mei is daarbij select: wij staan stil bij catastrofale feiten! Select omdat zij slachtoffer van vervolging zijn en/of strijders tegen die vervolging en/of voor de goede zaak! In en rond 40-45.
Want al kunnen we geen laatste oordelen geven, we herkennen foute goede en geen keuzen. Achteraf? Om op kiezen in oorlogstijden enigszins voorbereid te zijn dienen we historische keuzeproblemen te kennen?
In 1968 ging ik werken bij Kriterion. SOSS (Stichting Onderlinge Studenten Steun) Kriterion gaf vastigheid voor werkstudenten. Met twee hoofdprojecten, bioscoop en pomp. Met aangepaste werktijden.
Vanaf 1869 verenigingsgebouw van de Handwerkers Vriendenkring. Vereniging voor joodse diamantbewerkers en marktkooplui. Belangenbehartiging en culturele vorming waren doel. Clusterbebouwing, vanaf Nieuwe Achtergracht, 1925 uitgebreid tot Roeterstraat. Eerste onderlinge ziekenverzekering, sociale bouw. In de oorlog werd er het NSB Theater Metropool gevestigd, waar Duitse propagandafilms gedraaid werden. Na de oorlog kwamen er nog drie leden levend terug.
Kriterion goed voor kwaliteitsfilms. Ontstaan uit de verzetsgroep rond Wouter van Zeytveld en Piet Meerburg (1919-2010). Fiedeldy Dop (1911-1991), een bevriende huisarts, informeerde ze door contacten bij de politie vroegtijdig over razzia’s. Om joodse kinderen te brengen naar onderduikadressen. 'Süskind' van Rudolf van de Berg is ernaar verfilmd.
Deze organisatie redde ook duizend joodse kinderen uit de crèche tegenover de Hollandse Schouwburg. Geplaatst daar in afwachting van transport naar Duitsland.
Uit deze verzetsorganisatie kwam bioscoop Kriterion voort. Later paraplu voor studentenwerkprojecten. Met bioscoop als boegbeeld.
Ik werkte voor benzinepomp Kriterion. Uiteraard werd ook Kriterion in de onrustige sixties getrokken. Door ons, medewerkers. In 1970 mochten wij meedoen in de Raad van Beheer. Waarin nog leden van het eerste uur als Fiedeldy Dop. Ik was afgevaardigde voor de pompiers, samen met wijlen Bert Vogel. Vriend Bert had de belangenbehartiging al eerder breed opgevat. Waarbij hij vooral het coöptatiebeginsel aankaartte dat de S.O.S.S. als stichting z.i. bij uitstek oligarchisch maakte. Ik ging meer voor inspraak. Hoewel dat qua retoriek in die tijd weinig uitmaakte.
Tijdens de pauze in Krasnapolsky raakte ik in gesprek met Felix Halverstad. Niet de Felix Halverstad (1909) die in 1942 met vrouw en zoon in Auschwitz werd omgebracht. Maar de Felix die ter onderscheiding als ‘Raphael’ (Felix )Halverstadt wordt aangeduid. Gruwelijk zo mensen uit elkaar te moeten houden. Het gaat om exacte feiten, mensen tellen. Denk aan die duizenden vermoorde kinderen waar nauwelijks meer dan namen van bekend was. Omdat o.a. ze nog niet voor zichzelf spraken.
Felix bleek buitengewoon aimabel. Zodanig dat ik, schuchtere jongeling, zowaar durfde vragen hoe hij bij Kriterion was gekomen.
Mensen, hij vertelde over hoe hij de Duitsers belazerde in de Hollandse Schouwburg. Zonder opsmuk. Levensgevaarlijke vervalsing. Alsof het de gewoonste zaak van de wereld was. Ik voelde me zo futiel. Zo niet belachelijk met mijn democratisering.
Raphaël (Felix) Halverstad(1904-1978) wordt nagespeeld in Süskind.
Ik ga vandaag naar Kriterion, opgenomen bij 'Open Joodse Huizen' op 4 mei - zie link onder -:
13:00 Mimi van Loenen-Duim, buurtbewoonster, met unieke opname van de vooroorlogse Plantagebuurt.
14:00 Salvador Bloemgarten, historicus, vertelt over de Hardwerkers Vriendenkring
15.00 Lotty Huffener-Veffer, kampoverlevende, kwam nog bij Handwerkers Vriendenkring.
21.15 filmvoorstelling: Süskind. Krijn Meerburg, zoon Piet Meerburg, leidt film in.
www.nederlands.nl/nedermap/dagcolumn/dagcolumn/122621.html
Zie ook: http://www.communityjoodsmonument.nl/page/250216
Schrijver: Jos Zuijderwijk, 4 mei 2013
Geplaatst in de categorie: oorlog