Machiavelli

Misschien is het nu tijd om excuses aan te bieden aan Nicollo Machiavelli.

Voor mij en voor velen die de uitspraak Machiavellistische politiek gebruiken. Om te beginnen bij mezelf. Ik had Il Principo gelezen in een Engelse vertaling: The Prince, dus. Toen ik het terzijde legde, keek ik verbaasd naar de omslag. ‘Hij is een autist’, concludeerde ik. Hij moet een autist zijn, want volgens de inleiding was dit boek bedoeld om aan te tonen dat hij een functie zou krijgen bij de Medici’s die op het moment van schrijven de macht in Florence hadden. Het was een heel eerlijk boek over macht, het veroveren en het behouden van macht. Over het voor de gek houden van het volk, maar ook over het belang van de steun van het volk voor de heerser.

Jaren later las ik een boek over Machiavelli en nu weet ik het helemaal zeker: de man was absoluut geen autist. Dat kon niet. Hij is altijd zeer zorgvuldig met vrienden omgegaan en dat moest ook wel, want hij was weliswaar geschoold, maar was nooit rijk en hoorde nooit bij de machtige families van Florence. Erger, door zijn eerlijkheid, daar had hij wel last van, kreeg hij extra belasting. In die tijd kregen mensen die lastig voor het bestuur waren extra belasting – dat moesten nu eens proberen. Machiavelli was een aantal jaar secretaris van de republiek Florence – en functioneerde zoals nu diplomaten functioneren. Hij vertegenwoordigde de republiek op de voor Florence belangrijkste plek: het Franse hof. De onafhankelijkheid van Florence hing af van de luimen van de Franse koning. Daar stuur je geen autist heen.

Machiavelli, weet ik nu, was altijd een tegenstander van de Medici’s en iedereen wist dat. Hij is ook door de Medici’s in de gevangenis geworpen en gemarteld en hoewel hij kort daarna weer vrij man was, zo belangrijk was hij niet, moet het hem wel duidelijk zijn geweest dat hij niet echt serieus kans maakte op een serieuze baan als secretaris voor de Medici’s.

Het boek was wel een toonbeeld van zijn kennis van politiek en de werking van macht. Het moet, dachten sommige lezers toen en nu, met een knipoog worden gelezen. Hij zag dat het volk regelmatig voor de gek werd gehouden en raadde dat de machthebber aan – maar eigenlijk vertelde hij het volk dat zij moesten opletten. Althans, zo kun je het ook lezen en als je het zo leest, was Machiavelli geen autist. Eerder iemand die zeer gelaagd kan communiceren – precies zoals diplomaten nu ook kunnen.

Vandaar mijn excuses. En nu de excuses van allen die de term Machiavellistisch gebruiken als een begrip voor verraderlijke machthebbers, volkstemmers en belazeraars. Of misschien is het best dat je de term gebruikt om de man te eren die deze misselijke politieke praktijken voor het eerst zo eerlijk op schreef, zolang je maar bedenkt dat Machiavelli slechts de ontdekker en blootlegger van het kwaad was. Zelfs een vijand van het kwaad. Maar niet de maker.

Dat waren de Medici’s, de Borgia’s en andere Italiaanse vorsten, de pausen, de Franse koningen, de Romeinse en Griekse vorsten die Machiavelli laat optreden in zijn korte boekje. Machiavelli wist als diplomaat hoe hij zich in die wereld moest handhaven, maar wist als vijand van de staat ook hoe hard de staat kon zijn voor eerlijke onderdanen.

Daarom kon Nicollo Machiavelli hij niet schrijven dat Machiavelli de grootste anti-Machiavellist ter wereld was.

Schrijver: Jan R. Lønsing, 2 augustus 2018

janrlunsingHome.nl

Florence Machiavelli Machiavelli macht

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

Er is nog niet op deze inzending gestemd. 121