Helder
De afgelopen week las ik het tweede gedicht waarmee de Dichter des Vaderlands ons cultuurgoed heeft verrijkt, “Dartel als een vlinder steek als een bij”*, en maakte ik een begin met het lezen van het boekenweekgeschenk 2019 “De jas van belofte”*. Wat moet ik erover zeggen? De zinnen botsen en buitelen over elkaar. Beide werken zijn doolhoven van woorden.
Onlangs las ik de uitspraak “Woorden zijn enkel symbolen van symbolen en daarom twee keer van de werkelijkheid verwijderd”*. Om te checken of dat klopt, dacht ik aan een eenvoudig en veel voorkomend woord: huis. Het woord huis is een symbool voor het verzamelbegrip bouwwerk om in te wonen. Dat is de eerste symboollaag. Maar je kunt nog verder. Want wanneer iemand bijvoorbeeld zegt: “Ik ben moe, ik ga naar huis”, dan weet je dat zij met het woord “huis” weliswaar het bouwwerk bedoelt waar ze de sleutel van heeft, maar eigenlijk denkt aan het veilige onderkomen waar ze zich thuis voelt. De tweede symboollaag gaat dus over de betekenis die achter het bouwwerk schuilt. Een veilig thuis ligt als het ware versleuteld in het woord huis. De uitspraak klopt, denk ik.
Nu is het natuurlijk de kunst voor een schrijver om woorden zodanig te kiezen en te combineren dat ze als het ware doorzichtig worden, zodat datgene waarvoor ze symbool staan helder over het voetlicht komt. De woorden zijn dan geen doel op zichzelf, maar worden dan de huls waardoor betekenis stroomt. In de roman “Het bittere kruid” van Margo Minco bijvoorbeeld, staat geen woord te veel. Elke letter staat ten dienste van een diepere laag. De beklemming, bedreiging en hoop van de oorlogsjaren komen loepzuiver over.
Het moet mij van het hart dat ik die helderheid in het gedicht van de dichter des vaderlands en in het boekenweekgeschenk miste. Al lezende probeerde ik tevergeefs de versleutelde betekenis te achterhalen. Maar dat lukte me niet. In hun botsen en buitelen vestigden de woorden de aandacht op zichzelf en wierpen ze eerder obstakels op dan dat ze doorzichtig werden en iets doorgaven.
Gelukkig zijn die twee werken niet het enige dat ik deze week aan literairs tot me heb genomen. Afgelopen zondag liet ik me namelijk heerlijk verrassen door het light verse dat tijdens de prijsuitreiking van de 23e Willem Wilmink Dichtwedstrijd in Almelo ten gehore werd gebracht. De gastdichters wisten daar de ene lachsalvo na de andere aan het publiek te ontlokken door hun fris gegoochel met symbolen en betekenissen. Gelukkig, dacht ik toen, het heldere woord leeft nog.
*
1. https://www.nrc.nl/nieuws/2019/03/09/dartel-als-een-vlinder-steek-als-een-bij-a3952650
2. https://www.neerlandistiek.nl/2019/03/een-drol-met-een-strik-erom/
3. A Course in Miracles, manual for teachers
Geplaatst in de categorie: literatuur
literatuur
536
Geef je reactie op deze inzending:
De zinnen van Tsead mogen dan wel botsen, ze buitelen niet door of over elkaar. En voor een dichter is het allerminst een doolhof, maar een pamflet vol metaforen, een oproep aan de next generation:
* mens durf te leven
* kruip uit de schulp van je mobiele scherm en
* moedig voorwaarts