Tyler in Turkije
En daar liep zowaar Tyler tussen de ruïnes van Hatay, Turkije. De meeste gebouwen van de stad lagen versuft op de grond en een klein groepje Nederlandse hulptroepen, 65 mensen en een cameraman, dwaalden schijnbaar door de stad. Ze dwaalden niet. Ze liepen doelbewust langs de toegewezen straten en vroegen wanhopige Turkse mensen of er nog ergens geluid uit de gebouwen kwam.
Tyler is voor mij een theorie. Tyler is een schrijver die mogelijk nooit in Turkije of Nederland geweest, maar hij schreef een interessant boek over de vraag waarom mensen de wet gehoorzamen, why people obey the law. Zijn conclusie is dat mensen begrijpen dat het goed is dat ze zich sociaal gedragen. Zelfs mensen die gepakt zijn voor diefstal, is zijn conclusie, accepteren straf, omdat ze weten dat ze het niet hadden mogen doen. Er is wel een voorwaarde.
Die voorwaarde is dat mensen fatsoenlijk worden behandeld. En zo zag ik Tylers theorie terug in de documentaire Oranje Helmen in Turkije die op 14 februari werd uitgezonden. Straten van de vernietigde stad. Vijfenzestig Nederlanders hebben daar twaalf Turken uit het puin gered. Twaalf dunne rode streepjes linksboven op een verder volgeschreven whiteboard. De reddingswerkers hebben veel meer mensen níet gered. Soms hoorden ze kloppen, maar moesten besluiten niets te doen, omdat het te lang zou duren om de mensen te redden. Soms liepen ze langs dekens waaronder waarschijnlijk doden lagen. Andere keren moesten ze smeekbeden om te graven negeren, omdat ze geen teken van leven ontdekten. Dat waren moeilijke besluiten, maar ze werden genomen. En deze besluiten moesten worden uitgelegd aan mensen die de mannen, vrouwen en hun honden zagen als een laatste kans.
Twee keer zag ik Tyler in de documentaire langskomen. Een Nederlander die een leidinggevende positie had, legde geduldig uit dat niemand meer leefde. Eén keer aan een man en één keer aan een vrouw. Hij legde het wel vaker uit, maar vaak waren de emoties zo hoog, dat er geen ruimte was om te horen wat er werd gezegd. De leidinggevende sprak rustig en met een gepijnigd gezicht. Hij nam de tijd. Hij liet zien dat hij begreep wat er werd gezegd. Zoals wat de jonge vrouw zei, die verklaarde dat haar moeder en haar man en al haar broertjes en zusjes in het gebouw waren. Maar de Nederlander legde uit: ‘is er geen geluid meer en de honden reageren niet, dan betekent dit dat er niemand meer leeft.’
En ’we moeten door om te proberen of er ergens anders nog mensen zijn die nog wel leven’. Hij keek de vrouw aan en die begreep wat ze niet wilde begrijpen, maar ook al wist. Ze was haar hele familie kwijt. En ze deed het onwaarschijnlijke: ze bedankte de Nederlander voor een bericht dat ze niet waar wilde hebben. ‘Thank you’.
Hoe het werkt, weet ik ook niet. Haar werd fatsoenlijk uitgelegd dat ze alles kwijt was. Misschien bedankte ze voor het einde van de twijfel. Misschien is de verschrikkelijke zekerheid minder zwaar dan de verschrikkelijke twijfel. Het kan ook zijn dat ze de pijn van de Nederlander zag die iets moest besluiten wat hij eigenlijk niet wilde besluiten. Dat ze de man bedankte voor het tonen van die pijn en dat hij daardoor iets met haar deelde. Waardoor ze even wat minder alleen was. Voor een seconde. Van de uitleg.
Tyler legt dus eigenlijk uit waarom mensen iets accepteren wat ze niet willen. Dat kan de wet zijn, maar dat kan ook nog veel groter zijn. De dood. Het is accepteren van iets wat je niet wil wordt mogelijk gemaakt doordat je als mens wordt behandeld. Fatsoenlijk of procedural justice, zoals hij het noemt. En zo laat de Amerikaan zien hoe de Nederlander de Turk helpt, zelfs als hij niets anders doet dan haar vertellen wat ze al weet. Maar ook dat hij haar laat zien, dat het hem ook iets doet door de tijd te nemen om het gesprek af te maken. Elkaar fatsoenlijk behandelen overwint de onwil om een verschrikkelijke werkelijkheid te accepteren.
Want ineens gaat het niet meer om een Nederlandse hulpverlener en een Turkse slachtoffer, maar om mensen die tussen de ruïnes van Hatay het onbeschrijfbare delen. Het gaat om de wederzijds onuitgesproken woorden: ‘ik heb je gezien, je bent niet onopgemerkt gebleven’.
home.nlGeplaatst in de categorie: actualiteit
Tyler
161
Geef je reactie op deze inzending: